De ideeën van Winy Maas, hoogleraar architectuur en stedenbouwkunde aan de TU Delft, krijgen vorm bij zijn Rotterdamse architectenbureau MVRDV. Het innovatieve bedrijf huist in een opmerkelijk pand: een oude boekdrukkerij dicht bij het William Boothgebouw van het Leger des Heils. „We zouden ook graag in een moderne blokkendoos zitten, maar toch is deze plek me lief. Hier leeft de stad. Het is een echte multicultiwijk.”

Maas heeft in 2008 The Why Factory –afgekort tot t?f– opgericht, een denktank van MVRDV en de TU Delft die de toekomst van steden bestudeert en handvatten aanreikt om deze duurzamer te maken.

Samen met architect Ulf Hackauf, onderzoeker aan de t?f, heeft hij studie gemaakt van de groene stad, uitmondend in de publicatie ”Green Dream” (ISBN 9789056627416, 2010).

Waar ze al gauw mee te maken kregen, was de vaagheid van onder meer de woorden groen, milieuvriendelijk en duurzaam. „Die begrippen zijn ontzettend slecht gedefinieerd. Wij willen daarom zo veel mogelijk objectief uitdrukken in getallen: Wat is bijvoorbeeld het energiegebruik van een stad? Welke vervuiling produceert een stad?” somt Hackauf op.

De architecten leggen deze gegevens vast in Engelstalige boeken, waarvan t?f er jaarlijks vier uitgeeft. Ook zijn ze bezig met de ontwikkeling van de ”city calculator”, waarmee ze de groenfactor van steden kunnen vergelijken.

„Met dit computerprogramma kunnen we bepalen wat er moet veranderen om een stad te vergroenen. Ook kunnen beleidsmakers daarmee zien welke gevolgen hun maatregelen hebben voor de toekomst van hun stad”, aldus Maas.

Een onderzoek van het Stockholm Environment Institute in de Britse stad York met de city calculator, toonde aan dat de upper class in deze stad twee keer zo veel CO2 uitstoot als de sociale onderklasse. „Dat betekent echter niet dat iedereen verplicht arm moet worden. Het maakt wel duidelijk dat sociale klasse en ecologische duurzaamheid niet zomaar door elkaar gemengd mogen worden. De afweging tussen deze soms tegenstrijdige aspecten vereist een aparte, politieke discussie”, aldus Hackauf.

In de huidige steden zijn duurzame gebouwen vooral lelijk, vindt Maas. „Zonnecellen zijn er vaak zomaar tegenaan geplakt. Ook leiden recente groene wetten ertoe dat de gebouwen maar 25 tot 26 procent glas hebben. Je krijgt daarmee heel veel van hetzelfde. En dat is pure armoede.”

Het doel is helder, betoogt de hoogleraar: „Een groene stad, die zichzelf van energie en voedsel voorziet. De bevolkingsdichtheid is vergelijkbaar met die van Kopenhagen, met een hoge integratie van bevolkingsgroepen, landbouw en bosbouw, en gesloten kringlopen voor afval en water. Nu is dat nog een prettige utopie, die met een stad als Masdar City in Abu Dhabi echter wel dichtbij komt.”

De hoogleraar erkent dat de futurologen Rudolf en Robbert Das hem veel ideeën hebben aangereikt. „Het boeiende is dat hun fantasieën langzaamaan werkelijkheid beginnen te worden.”

Volgens Hackauf droomden mensen sinds de 16e eeuw al over toekomstige steden. Hij onderscheidt daarin twee denkrichtingen. Sommigen zochten de toekomst in meer efficiëntie en beperking van het gebruik van grondstoffen, terwijl anderen zich stortten op sciencefiction en nog niet bestaande technieken.

„Huidige utopieën richten zich vooral op de beperkingen, maar beide richtingen zijn nodig”, aldus de architect. „Er zullen meer duurzame materialen worden toegepast en de gebruikte energie zal afkomstig zijn van zon, wind en water.”

Daarnaast moet de stad van de toekomst zijn eigen voedsel kunnen telen. Met deze ”urban farming” verhuist het boerenbedrijf deels naar de stad.

Maas en Hackauf hebben samen met studenten al plannen uitgewerkt voor onder meer Barcelona. „We hebben daar gekozen voor de nieuwste technieken”, aldus de hoogleraar. De stad krijgt kassen boven de bestaande bebouwing. Daarin zou voedsel kunnen worden verbouwd.

Ook in Rotterdam lopen volgens hem al kleinschalige tuinbouwprojecten. „Dat is nu nog een druppel op de gloeiende plaat, maar kan wel het begin zijn van een transitie naar urban farming.”

Het platteland zou daarmee deels overbodig worden voor voedselvoorziening. De architecten voorzien dat de rol van het platteland verschuift van landbouw naar natuur en energieopwekking. „Er zal meer ruimte vrijgemaakt worden voor zonnepanelen en windmolens.”

Maas kan zich voorstellen dat mensen huiverig zijn voor ideeën zoals de groene stad. „Ook wij zijn kritisch over de religieuze manier waarop goeroes zoals Al Gore lange tijd de groene agenda hebben beheerst. Je moet in hen geloven. Hun argumenten waren echter vaak niet wetenschappelijk onderbouwd. Wij willen echter de schoonheid en de noodzaak van de groene stad laten zien, gesteund door cijfers.”

www.mvrdv.nl

Ideal Green City

Op basis van bestaande duurzame steden, zoals Masdar City in Abu Dhabi, bedacht denktank The Why Factory, afgekort tot t?f een duurzame stad, de “Ideal Green City”. Deze gebruikt alleen nog schone vormen van energie, zoals zonne-energie.

De stad moet een oppervlak krijgen van 113 vierkante kilometer en moet onderdak bieden aan 1 miljoen mensen en een groot aantal bedrijven die zich toeleggen op het produceren van milieuvriendelijke artikelen en voedsel.

De werknemers pendelen door de stad met tram of bus. Deze zijn elektrisch aangedreven of maken gebruik van CO2-arme brandstoffen. Auto’s zijn verboden.