Zij pleiten verder onder andere voor het in gezamenlijk verband opzetten van een agentschap dat zich bezighoudt met de coördinatie rond wapenaankopen, van een beschermingseenheid tegen nucleaire, biologische en chemische aanvallen, van een systeem voor noodhulp na rampen en van een centrum voor militaire opleidingen en trainingen. Een bestaande Duits-Franse brigade zou als kern moeten fungeren van een snelle interventiemacht.

De Belgische premier Verhofstadt, op wiens initiatief het overleg plaatsvond, duidde de in een communiqué verwoorde resultaten aan als „een belangrijke eerste stap in de richting van een echte Europese defensie.” De voorstellen zullen eind deze week worden gepresenteerd aan de vijftien ministers van Buitenlandse Zaken, die dan vergaderen in Griekenland.

Diverse lidstaten zijn kritisch over het onderonsje van de vier partners, die zich in de voorbije periode opwierpen als de voornaamste tegenstanders van de oorlog in Irak. De Britse regeringsleider Blair bijvoorbeeld verklaarde recent: „We zullen geen besluiten accepteren die de NAVO ondermijnen.”

Niet voor niets hamerde het kwartet na afloop van de gedachtewisseling er dan ook op dat een goede samenwerking met het bondgenootschap nodig blijft en dat het niet gaat om een project met een anti-Amerikaans karakter. „Onze intentie is enkel en alleen een versterking van de Europese pijler binnen de NAVO”, lichtte de Duitse bondskanselier Schröder op een persconferentie toe.

De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken, Frattini, waarschuwde de vier niet in exclusieve, kleine kring hun inspanningen te vervolgen. Zijn Spaanse ambtgenote, Palacio, schreef in een dagblad een artikel met als kop: ”De verkeerde weg om consensus te bouwen”. Nederland weigerde deelname aan de besprekingen, omdat het eveneens vindt dat bij de discussie over het betrokken onderwerp alle partijen aanwezig dienen te zijn; anders dreigt alleen maar grotere verdeeldheid.

Twee uur hadden president Chirac, kanselier Schröder en de premiers Verhofstadt en Juncker voor het beraad in het Egmontpaleis uitgetrokken. Verhofstadt zal er zijn gasten dankbaar voor zijn. Hij kan met deze topontmoeting goede sier maken bij de kiezer. Op 18 mei gaan onze zuiderburen naar de stembus en bij de slag om de gunst van het electoraat is elke positieve publiciteit uiteraard welkom.

Het idee voor de minitop werd vorige maand geboren, op een moment dat Irak de EU in een crisis had gestort. De breuklijn die deze kwestie veroorzaakte, illustreerde de onmacht om op het vlak van de internationale politiek invloed van betekenis uit te oefenen. De Unie manoeuvreerde zich door intern geruzie in de rol van toeschouwer langs de zijlijn.

Verhofstadt meent dat met behulp van het tot stand brengen van een gemeenschappelijke defensie een herhaling van een dergelijk echec valt te vermijden. Zoals de euro fungeert als motor voor een onderlinge afstemming van het begrotingsbeleid, zo zal in zijn visie een samengesmolten militaire capaciteit de effectiviteit van het buitenlands beleid bevorderen.

Terugblikkend op de gang van zaken rond Irak analyseerde hij maandag in een kranteninterview: „Met een geloofwaardig Europees leger zouden we sneller verplicht zijn geweest een gezamenlijke strategie te bepalen, gewoon omdat er met zo’n instrument meer alternatieven mogelijk zijn. Nu spraken we als regeringsleiders pas op het laatste moment over de opstelling van de EU, toen alles al beklonken was.”

België vormde in de periode voorafgaande aan de vijandelijkheden tegen het regime van Saddam Hussein hand in hand met Frankrijk en Duitsland de voorhoede van het antioorlogskamp in Europa. De drie stuurden aan op een harde botsing met de VS.

Thans lijken Chirac en Schröder te streven naar een verzoening en naar betere betrekkingen met Washington. Zij trachten daarom irritatie aan de overzijde van de oceaan te vermijden. In dat licht benadrukte de Franse president dat naar zijn oordeel versterking van de Europese defensie tevens een versterking van het geheel van de Atlantische alliantie betekent.

Verhofstadt op zijn beurt denkt aan een nieuw atlantisme, zoals hij het uitdrukt. „We hebben er geen voordeel van dat de NAVO een groep blijft met één supermacht en achttien grote en kleine dwergen die daar achter aanhollen. We moeten naar een NAVO met een krachtige Europese pijler naast de Amerikaanse”, luidt zijn opvatting.

Praten over een eigen defensie voor de Unie is trouwens niet nieuw. In 1998 gaven Chirac en Blair tijdens een ontmoeting in Saint-Malo de aanzet tot een nauwere samenwerking op dit terrein. Die resulteerde erin dat sinds kort EU-troepen in Macedonië waken over de vrede. Zij namen daar de taak van de NAVO over om de rust tussen etnische Albanezen en de rest van de bevolking te helpen handhaven. Verhofstadt verlangt meer dan zo’n beperkte inzet. Hij wenst aan te koersen op een volwaardig Europees leger.

Eén ding staat vast: dat ideaal valt niet te verwezenlijken zonder de medewerking van de Britten. Buitenlandcoördinator Solana herinnerde daar dinsdag nog eens aan. Het Verenigd Koninkrijk is de leidende militaire natie van het EU-blok en neemt daardoor in dit verband een sleutelpositie in.