Hebben leden van de Hersteld Hervormde Kerk en van de Protestantse Kerk in Nederland nog een boodschap aan elkaar? Die vraag werd onlangs actueel door berichtgeving over een verklaring van het zogenaamde Hervormd Overleg.

In deze verklaring wordt verwoord dat sinds 2008 een aantal (moderamen)leden van de Hersteld Hervormde Kerk, het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond en de Raad van Advies voor het Gereformeerd Belijden gezamenlijk gesprekken voerden. Dit beraad ontstond vanuit het verlangen om elkaar, na de verdrietige breuk in 2004, opnieuw te ontmoeten en vanwege de blijvende geestelijke verbondenheid na te gaan op welke wijze er sprake kan zijn van toenadering.

De verklaring leverde veel reacties op. De overgrote meerderheid was hartverwarmend. Bijzonder waren ook de reacties uit niet-betrokken kerken. Ik was blij verrast over het meeleven van ambtsdragers uit de Gereformeerde Gemeenten. Zij spraken hun verwondering uit over het feit dat dit overleg, zo relatief kort na de scheuring, mogelijk was. En dat met deelnemers die nauw betrokken zijn geweest bij de breuk.

Er waren ook bezorgde reacties. Daarop was gerekend. Zou er alleen bijval zijn, dan was het blijkbaar een nietszeggende verklaring geweest. In een aantal reacties –zowel van HHK’ers als van PKN’ers– rees de vraag of hiermee niet de kern van de gebeurtenis in mei 2004 werd gerelativeerd. Werd er nu schuld beleden over de gemaakte keus voor de HHK of de PKN? Het was toch voor beide partijen een principiële keus?

Die principiële keus in 2004 wordt op geen enkele wijze gerelativeerd. Veel mensen uit de voormalige Nederlandse Hervormde Kerk hebben voor Gods aangezicht een beslissing genomen. Het pijnlijke is nu juist dat die beslissing heel verschillend uitviel. Dit toont het dilemma waarmee werd geworsteld. Alleen daarom al past voorzichtigheid en zorgvuldigheid in ons oordeel over een ander.

Tijdens de bijeenkomsten van het Hervormd Overleg is hierbij uitdrukkelijk stilgestaan. Over en weer zijn de verschillende overtuigingen die tot de gemaakte keuzes geleid hebben in een sfeer van grote openheid en vertrouwen gedeeld. Ondanks de verschillende positiekeuzes in 2004 bleek het gelukkig goed mogelijk om vanuit het hart van het Evangelie elkaar te bevragen op de diepste beweegredenen en op de positie in de huidige kerkelijke omstandigheden. Het was vruchtbaar om de verlegenheid over de huidige situatie met elkaar te delen.

Er is echter meer. Als gevolg van de kerkscheuring is het lichaam van Christus op vele plaatsen verbroken. Niet voor niets hebben velen destijds gesproken over een oordeel van God. De peiling van deze schuld –tegenover God en tegenover de jongere generatie– kan niet diep genoeg zijn. Daarbij is erkend dat we elkaar soms al veel langere tijd uit het oog verloren hadden. Verdeeldheid was er al voor 2004 en we zijn er niet in geslaagd elkaar op geestelijke wijze vast te houden. Door deze verdeeldheid en ons gebrek aan daadwerkelijke verootmoediging zijn wij allen mede debet aan de kerkelijke ontwikkelingen. Als wij ons hiervan bewust zijn is het niet denkbaar dat we eenvoudigweg een doorstart maken binnen een nieuwe kerkelijke situatie. De pijn over de scheuring moet blijven. Ook dat is een doelstelling van het overleg.

Daarbij komt dat er vanwege een langdurig gemeenschappelijk kerkelijk verleden ook een verantwoordelijkheid ligt, over en weer, tussen degenen die zich meegenomen wisten in de PKN en degenen die hun kerkelijk onderdak vonden in de HHK. We hebben meer dan een boodschap aan elkaar, in een diep gedeeld besef dat wij, ondanks de kerkelijke scheiding en de verschillende overtuigingen die daaraan ten grondslag liggen, ons in geestelijk en theologisch opzicht sterk met elkaar verwant weten.

Het Hervormd Overleg kent geen programma of marsroute tot kerkherstel. Het wil bezien wat denkbaar is aan onderlinge ontmoetingen tussen hervormden binnen en buiten de Protestantse Kerk. Welke perspectieven liggen hier? Hoe kunnen verstoorde verhoudingen worden verbeterd? Hoe schrijven wij over elkaar in onze kerkbladen? Wat kunnen beide groepen voor elkaar betekenen in het licht van Gods Koninkrijk?

De ambities van het Hervormd Overleg zijn bescheiden. Deels gaat het om normalisering van verstoorde verhoudingen. Moest daarvoor dan een apart Hervormd Overleg worden opgericht? Het antwoord is eenvoudig: ja, dat moest. Zover zijn we heen in onze kerkelijke kringen. De Heere God betere het.

De auteur is ouderling in de Hersteld Hervormde Kerk en initiatiefnemer van het Hervormd Overleg.