De gewoonte dateert uit 1971. Het toen aantredende eerste kabinet-Biesheuvel poseerde toen, voor het eerst, naast koningin Juliana op de trappen van het Paleis Huis ten Bosch. De beëdigingsceremonie mocht dan voor de pers ontoegankelijk zijn, daarna moest er toch eigenlijk een moment zijn waarop fotografen de nieuwe regering op de gevoelige plaat konden vastleggen, zo luidde de redenering.

Sindsdien is het een vaste gewoonte geworden: de bordesfoto van een kersvers kabinet. Uit de Haagse werkelijkheid is dit ritueel niet meer weg te denken.

Welke bewindsman of bewindsvrouw welk plekje krijgt, wordt van tevoren nauwkeurig geregisseerd. De koningin staat vooraan in het midden, met rechts van haar de premier, in dit geval VVD-leider Rutte. Aan de andere kant van de vorstin staat vicepremier Verhagen. De rest van de opstelling wordt bepaald door de volgorde van de hoofdstukken van de rijksbegroting. De eerstvolgende staat dan rechts van Rutte, de daaropvolgende links van Verhagen en zo verder.

Omdat het minderheids­kabinet van VVD en CDA slechts twaalf ministers telt, staan er vandaag twee en geen drie rijen ministers op de foto.

Op het bordes staan de dames en de heren ministers zij aan zij. Wie hun woonplaatsen op een rijtje zet, merkt dat hun haardsteden soms ver uit elkaar liggen. Als ook de staatssecretarissen erbij betrokken worden, blijkt dat de een zijn domicilie heeft in het oosten van Groningen (Bleker) en de ander in het zuiden van Limburg (Leers). Een Randstadkabinet –het verwijt dat CDA-leider Heerma ooit aan Kok I maakte– kan de ploeg-Rutte/Verhagen dus niet genoemd worden (zie kaartje hiernaast).

Toch zijn bepaalde provincies onder- en andere oververtegenwoordigd. Geen enkele minister of staatssecretaris is momenteel woonachtig in Zeeland, Drenthe, Noord-Brabant, Flevoland of Overijssel.

Overigens zou het plaatje natuurlijk nog weer anders worden als van bewindslieden niet de woon- maar de geboorte­plaats genoteerd zou worden. Zeeland kan in dat geval wel bogen op een ”luctor et emergo”-minister, te weten de uit Kapelle afkomstige De Jager.

Nog even terug naar de bordesfoto. Die is dus destijds bedacht omdat de feitelijke beëdiging van het kabinet niet gefotografeerd mag worden.

Het is de vraag hoelang dit verbod standhoudt. Diverse politici oefenden er gisteren al kritiek op. VVD-Kamerlid Van der Burg, voor RTL Nieuws: „Het zou de politiek dichter bij de mensen kunnen brengen. Er er is niks te verbergen.”

D66-Kamerlid Berndsen: „We proberen toch een open maatschappij te zijn?” En oud-minis­ter Remkes kon desgevraagd „geen enkel argument bedenken” om de beëdiging niet te laten zien.

Kennen we over vier of acht jaar een nieuw politiek ritueel?