Een feest was het ook voor alle toeschouwers. Wat een spektakel! Wie dit congres volgde, noemt politiek nooit meer saai. En ook in dit opzicht mocht Verhagen terecht spreken van een feest van de democratie. Want welke partij doet het het CDA na om een congres van meer dan 4000 partijgangers zo te regisseren dat nagenoeg alle meningen en schakeringen aan bod komen? Welke andere partij slaagt erin een debat te houden over een emotioneel zo beladen onderwerp waarover de gevoelens zozeer uiteenlopen, en dat debat ook nog eens een waardig karakter te geven, zodat aan het slot ervan geen drommen mensen hun partijlidmaatschap opzeggen, maar hun trouw aan het CDA laten prevaleren boven hun persoonlijke, diepgewortelde overtuiging?

Maar tegelijkertijd was het natuurlijk helemaal geen feest. Niet voor het CDA en niet voor Verhagen en Bleker.

Konden we Verhagen in zijn hart kijken, dan vonden we daar ongetwijfeld naast opluchting ook grimmigheid, bezorgdheid en teleurstelling. Want als 32 procent (!) van een volkspartij tegen een belangrijks besluit van de partijleiding is –en dan niet een beetje tegen, maar heel erg, vanuit de grond van het hart tegen–, dan heeft die partij een groot, ja een immens probleem.

Het mag duidelijk zijn, het grote probleem van het CDA heet momenteel niet ”Koppejan en Ferrier”. Was dat –vanuit het CDA bezien– maar waar! Het grote probleem is dat de hele partij over een cruciaal beslispunt tot op het bot verdeeld is.

Dat er in de Kamerfractie slechts twee dissidenten zijn, is in dit licht bezien een geluk bij een ongeluk. Als de fractie een goede afspiegeling vormde van de partij, zouden er bijna zeven bezwaarde Kamerleden moeten zijn.

Natuurlijk is het morgen van groot belang hoeveel steun Verhagen krijgt in de CDA-Kamerfractie. Maar minstens zo belangrijk is de vraag hoe zijn partij ervoor gaat zorgen dat de zaterdag manifest geworden kloof in de partij in de komende maanden en jaren gedicht gaat worden.

Ook als Koppejan en Ferrier bijdraaien, kan het CDA niet zomaar overgaan tot de orde van de dag. Als een zó grote minderheid zich van de partij vervreemd voelt en als respectabele prominenten als Hannie van Leeuwen, Klink en oud-premier De Jong niet meer weten wat ze met het CDA meemaken, moet er een enorme krachtsinspanning gepleegd gaan worden om de breuk te herstellen.

Democratie –juist het CDA heeft dat altijd gezegd– is niet alleen maar: de meerderheid beslist. Democratie is ook: al het mogelijke doen om ruimte te geven aan afwijkende opvattingen van minderheden. Ook al hebben die in een officiële stemming het onderspit gedolven.

Als dat lukt, is het pas echt feest.