Volgens Niessen, deskundige op het gebied van arbeidsrechts en bestuurlijke integriteit, wordt de ambtelijke status gedemoniseerd. „Het imago van ambtenaren is al tientallen jaren slecht”, stelt de onderzoeker. „Dat krijg je met geen spons en zeemlap meer goed.” Een eeuw geleden maakte de ambtenaar nog een trots onderdeel uit van de overheid, aldus Niessen. „Maar wat zeggen de mensen tegenwoordig? ‘Jij wordt betaald van mijn belastingcenten, dus je moet doen wat ik zeg!’ Dat is onzin natuurlijk. Albert Heijn en Shell leven ook van mijn geld.”

Volgens de wetenschapper is er een belangrijke taak weggelegd voor de minister van Binnenlandse Zaken. „Die moet overal in het land rond toeteren trots te zijn op het ambtenarenapparaat. Guusje ter Horst deed dit wel, maar te weinig. Haar voorgangers Bram Peper, Johan Remkes, Hans Dijkstal en Klaas de Vries heb ik het nooit horen doen.”

Een ander probleem is dat de rechtspositie van de ambtenaren meer onder druk staat dan ooit. „Ze kunnen straks wegens politieke willekeur, religie of dubbele nationaliteit worden ontslagen”, voorspelt Niessen. Hij vindt dat tornen aan de ontslagbescherming van ambtenaren een heilloze weg is. „Ambtenaren mogen niet de dupe worden van de willekeur van een bestuurder. Eduard Bomhoff zette als LPF-minister van Volksgezondheid zijn directeur-generaal aan de kant omdat hij niet met hem wilde samenwerken.”

De bijzonder hoogleraar vindt dat de initiatiefwet van de Tweede Kamerleden Fatma Koser Kaya (D66) en Eddy van Hijum (CDA), die een einde maakt aan de extra ontslagbescherming van ambtenaren, een stap in de goede richting is. „Er zijn genoeg gedeputeerden of wethouders die niet door één deur kunnen met een directeur”, stelt hij. „Hoge functionarissen die hun voorlichter, hun chauffeur of hun secretaresse niet lusten.”

Niessen neemt vrijdag afscheid van de Universiteit van Amsterdam. Hij is verbonden aan de Ien Dales Leerstoel van de UvA. Daarvoor was hij 31 jaar lang in diverse functies werkzaam op het ministerie van Binnenlandse Zaken.