Een ding staat vast: de tieners van nu zullen in het algemeen het straks als volwassenen in financieel opzicht minder ruim hebben dan hun ouders. Die konden er van uitgaan dat hun inkomen gestaag zou stijgen. En als het onverhoopt toch tegen zat, was er een fijn vervlochten vangnet dat bijna alle risico’s afdekte.

Dat wordt anders. De economische omstandigheden zijn er de komende jaren niet naar dat forse loonstijgingen te verwachten zijn. Het sociaal vangnet wordt ook veel grofmaziger. Terugvallen op de overheid kan niet meer zo gemakkelijk. Van burgers wordt gevraagd niet één maar enkele appeltjes voor de dorst achter de hand te hebben.

Voor volwassenen, die zelf in de achterliggende gouden jaren groot zijn geworden, is het al lastig te wennen aan de nieuwe situatie; voor hun kinderen nog lastiger. Hoe leer je een tiener van nu die in zijn korte leven tot nu toe genoten heeft van allerlei materiele genoegens dat het een tandje minder moet? Dat is best lastig.

Dat onze rijkdom afneemt, raakt bijna alle jongeren en zeker de jeugd van de gereformeerde gezindte. Net zoals in het algemeen hun ouders zijn ze bevangen door het materialisme. Een mobieltje of een iphone, merkkleding, vakanties, dat alles had een plekje gekregen in hun comfortabele leventje. Het is voor deze jongeren een harde boodschap dat dit de komende jaren zeker gaat veranderen.

Daar komt nog bij dat hun ouders weliswaar met de mond belijden dat geld niet gelukkig maakt, maar daar meestal in hun leven weinig rekening mee houden. Ook ouders leven in overdaad. Het sparen dat hun grootouders in het bloed zat hebben veel mensen afgeleerd. Geld moet rollen, dat is voor heel veel mensen het levensdevies geworden. Hoe zouden ze hun kinderen dan leren verstandig en vooral zuinig met de euro’s om te gaan?

De Amerikaanse auteur Randy Alcorn, die in Nederland met name binnen evangelische kringen bekend is, publiceerde vijftien jaar geleden al een 
leidraad voor ouders aan de hand waarvan ze hun kinde­
ren kunnen leren om te gaan met geld. Nog steeds zijn 
de tien handvatten van Alcorn bruikbaar. Een samenvatting.

1. Geef je kinderen je tijd in plaats van je geld.

Kinderen zullen later zich niet zozeer herinneren wat ouders voor hen hebben gedaan, maar wat ze met hen deden. Je hoort nooit de klacht: „Vader was altijd bij me in de buurt, maar ik kreeg te weinig geld”, maar wel: „Ik kreeg van alles, maar mijn vader had nooit tijd.” Het beste wat je als ouder voor je kinderen kan doen, is tijd inruimen in je agenda. Werk hard, maar niet zo lang dat er geen tijd overblijft om aandacht aan je kinderen te geven.

2. Gebruik de juiste momenten om je kinderen levenslessen te geven.

De Bijbel zegt: „Leer de jongen de eerste beginselen naar de eis zijns wegs.” In Deuteronomium 6 wordt aan ouders de opdracht gegeven met kinderen over Gods geboden te spreken wanneer ze in huis zijn, als ze onderweg zijn, als ze nederliggen en als ze opstaan.

Er zijn in het leven talloze situaties waarin ouders aanknopingspunten vinden om hun kinderen een levensles te geven. Grijp die gouden kansen.

3. Ga met kinderen naar een rommelmarkt.

Een bezoek aan een rommelmarkt is een goede mogelijkheid om kinderen de leegheid van het materialisme duidelijk te maken. Wijs erop dat daar tweedehandsspullen voor een habbekrats worden verkocht waar de oorspronkelijke eigenaren veel geld voor hebben uitgegeven. Laat ze zien wat de uiteindelijke waarde is van prachtige kerstcadeaus. Daar zien ze wat de restwaarde is van mooie dingen die honderden dollars hebben gekost, waar kinderen om gevochten hebben, waar vriendschappen voor verbroken werden, waar de eerlijkheid voor werd geofferd en waar huwelijken om kapot gingen.

Vertel hun dat bijna alle mooie bezittingen die er in het eigen gezin zijn op een zekere dag op de rommelmarkt terecht komen. Bespreek met de kinderen dan ook dat de Bijbel leert dat op de dag van de wederkomst alle aardse goederen door het vuur zullen vergaan. Alleen God, Zijn Woord en Zijn volk zal dan blijven bestaan.

4. Maak duidelijk dat inkomen met arbeid is verbonden.

Als er geen geld is, hoeft dat in de beleving van jonge kinderen geen probleem te zijn. Zij denken heel simpel: dan ga je toch snel naar de geldautomaat. Die maakt wel even geld. Ouders moeten de kinderen leren dat geld verdiend moet worden. Het is een veelvoorkomende fout van ouders dat ze hun kinderen te gemakkelijk geld geven als die zeggen iets nodig te hebben. Dat voedt de gedachte dat geld zonder problemen beschikbaar komt. Zodoende verbinden kinderen inkomen niet aan arbeid. Heel gemakkelijk komen ze dan tot de gedachte recht te hebben op het geld, ook al hebben ze daar niet voor gewerkt.

5. Leer kinderen te sparen.

Kinderen kunnen de waarde van het geld leren kennen als hun zelfbeheersing en spaarzaamheid wordt bijgebracht, Als een kind een groot of waardevol iets wil hebben, help dan een spaarplan voor zoiets te maken, zodat het bijvoorbeeld na een halfjaar het begeerde artikel kan aankopen. Adviseer een jongere te zoeken naar een baantje waardoor hij voldoende geld verdient om de begeerde aankoop te doen. Als hij volhardt in zijn verlangen en het spaarplan tot het einde toe uitvoert, dan is de aankoop geen impulsieve beslissing. En is de aanschaf eenmaal gedaan, dan zal uw kind heel zuinig met het gekochte omgaan. Het heeft hem immers veel moeite gekost.

Ditzelfde geldt voor een studie. Er zijn voorbeelden van ouders die zich alles ontzegden om hun kind te laten studeren. Helaas besteedde zoon- of dochterlief het geld niet aan de studie, maar vond hij/zij feesten belangrijker dan boeken doorwerken. Bedenk dat de studieresultaten vaak pijlsnel omhoog gaan als een student zelf moet bijdragen aan de financiering van de studie.

6. Leer kinderen van jongs af aan te geven aan anderen.

Het is van groot belang dat kinderen al op jonge leeftijd leren te geven aan anderen. De Bijbel is daar ook duidelijk in. Deze leert dat we tienden moeten afzonderen. Als kinderen tien dollar krijgen van hun grootouders moeten ze direct beseffen dat ze feitelijk negen dollars te besteden hebben: één dollar behoort aan God.

De goede gewoonte om mild te geven is te vergelijken met de gewoonte om te bidden, Bijbel te lezen, te getuigen en gastvrijheid te betonen. Die dingen behoren een geïntegreerd onderdeel van de christelijke levensstijl te zijn. Als kinderen dit van jongs af aan leren, zullen ze dit hun leven lang niet vergeten.

7. Kinderen moeten leren een financieel plan te maken.

Ouders moeten hun kinderen leren aan financiële planning te doen. Dat kan door hun al op heel jonge leeftijd drie spaarpotten te geven: een voor giften, een voor sparen en een voor het doen van aankopen. Het moet voor hen een vaste gewoonte worden om van elk bedrag dat ze ontvangen direct een tiende opzij te leggen voor giften en daarna het resterende bedrag te verdelen tussen de spaarpot en de uitgavenpot. Spreek af dat ze nooit geld uit de pot voor giften kunnen halen, dan alleen op zondag als men naar de kerk gaat. Maar ze kunnen wel schuiven met het geld uit spaarpot en de uitgavenpot.

Ouders moeten bedenken dat kinderen alleen maar kunnen leren om te gaan met het geld, als ze zelf over geld beschikken. Daarbij is het van belang dat kinderen dat geld zelf verdiend hebben. Anders beheren ze het geld van hun ouders, en dat geven ze een stuk gemakkelijker uit dan wanneer het hun eigen verdiende geld is.

8. Leer kinderen om nee te zeggen.

Weinig dingen die ouders hun kinderen meegeven zijn zo belangrijk dan dat ze nee kunnen zeggen. Jongeren moeten leren om te gaan met het uitstellen van hun verlangens. Ze moeten de waarde gaan kennen van het afzien van uitgaven om op die manier een hoger belang te dienen, zoals bijvoorbeeld het sparen voor later of het schenken van giften. De Heere gebiedt de mens zichzelf te beheersen. Dat moeten kinderen al heel jong leren, anders leren ze het nooit.

Kinderen en jongeren zijn van nature impulsieve kopers. Ouders moeten hen begeleiden om de koopzucht te weerstaan. Iedere keer als ouders nee zeggen op de vraag van hun kind om een ijsje, een nieuwe jurk of een speelgoedgeweer, hebben zij de gelegenheid om hun kind te wijzen op hogere waarden in het leven dan het onmiddellijk vervullen van de verlangens. Als kinderen op het ene terrein leren zichzelf in bedwang te houden, zijn ze vaak ook in staat dat op andere terreinen te doen. Een jongere die geleerd heeft nee te zeggen tegen onnodige aankopen, zal ook sneller nee zeggen tegen seksuele immoraliteit.

Natuurlijk gaat het er niet om van kinderen vrekken te maken maar om hen op te voeden tot verstandige beheerders van hun geld.

9. Geef kinderen inzicht in de financiële huishouding van een gezin.

Het heeft geen zin kinderen er steeds weer op te wijzen dat ze bij het verlaten van de slaap­kamer het licht uit moeten doen als ze niet weten wat de maandelijkse kosten voor elektriciteit zijn. Vertel hun wat verwarming kost. Geef ze een overzicht van de vaste maandelijkse lasten, zodat ze idee krijgen van de gezinsuitgaven. Begin daar al heel jong mee, zodat kinderen al op jeugdige leeftijd kostenbewustzijn wordt bijgebracht.

Een probaat middel is om in de vakantietijd tieners een week lang de huishouduitgaven te laten verzorgen. Geef hun aan het begin van de week het normale bedrag dat wekelijks aan huishouduitgaven wordt besteed. Wis en zeker dat ze op dinsdag of woensdag merken dat de bodem van de kas in zicht komt.

10. Onderschat niet het effect van het voorbeeld dat ouders hun kinderen geven.

Albert Schweitzer zei ooit: „Er zijn drie manieren om kinderen iets te leren. De eerste is: door zelf het voorbeeld te geven. De tweede is: door zelf het voorbeeld te geven. De derde is: door zelf het voorbeeld te geven.”

Het is van het grootste belang dat ouders bewust en onbewust voortdurend hun kinderen vormen. Ze moeten de waarden die hun lief zijn bij hun kinderen inscherpen, zoals men met een scherp voorwerp inkervingen maakt in nat cement. Kinderen leren niet het meest van wat ouders zeggen, maar van wat ze doen. Daden zeggen meer dan woorden.