Net nu de 41-jarige Zhan Qixiong, kapitein van de Chinese vissersboot die eerder deze maand door Japan was opgebracht, wordt vrijgelaten, zitten er in China Japanners vast omdat die militaire objecten zouden hebben bespioneerd. Met die arrestatie lijkt Peking de Japanners een koekje van eigen deeg te willen presenteren omdat die bleven weigeren de Chinese kapitein vrij te laten. Zhan Qixiong zat vast nadat zijn vissersboot op 7 september was opgebracht door een Japanse militaire patrouille. Het schip zou in Japanse territoriale wateren zijn doorgedrongen. Het merendeel van de bemanning mocht al snel naar huis, de kapitein bleef vastzitten en zou zich voor een Japanse rechter moeten verantwoorden.

Wat volgde was een ongekend harde reactie van China. Overleg met Japan op ministerieel niveau werd opgeschort en dat gold ook voor een bezoek van zo’n 1000 leerlingen en studenten uit Japan. In beide landen gingen burgers de straat op om te protesteren tegen „de arrogantie” van de ander. „De Chinese reactie laat maar weer eens zien dat China nog altijd geen gewone staat is”, reageerde Christopher Pokarier, docent aan de Japanse Waseda Universiteit deze week. „In een normaal land functioneert de rechterlijke macht immers zelfstandig en die kan dus niet zomaar op bevel van de politiek een kapitein laten gaan.” Anderen wezen erop dat, nu China Japan als economische grootmacht is voorbijgestreefd, het ook diplomatiek praatjes begin te krijgen. Een veeg teken voor al die andere landen in de regio die sluimerende territoriale conflicten met China hebben. Hun werd toch vooral geadviseerd om met beide armen de Amerikaanse militaire aanwezigheid in de regio te omarmen, als blijvend tegenwicht voor Chinese dominantie.

China heeft zo zijn eigen verhaal en wijst op „Japanse arrogantie” door de feitelijke zeggenschap over de omstreden Diaoyu-
eilanden te claimen. Dat doet het door er heel nadrukkelijk met zijn vloot, die bekendstaat als de sterkste en modernste van Oost-Azië, te patrouilleren. Japan zou daarmee „misbruik maken” van het dilemma waarin China nu eenmaal zit om voorrang te geven aan economische groei in plaats van territoriale disputen tot het bittere eind uit te vechten.

Achter het conflict over de eilanden sluimert een andere ruzie en die gaat over de verdeling van de zogenaamde ”Exclusieve Economische Zone” (EEZ). Dat is een gebied in de Oost-Chinese Zee, zo’n 500 kilometer ten zuidoosten van Sjanghai, waar onder de zeebodem enorme gas- en olievoorraden zitten opgesloten. De schatting is dat het gaat om bijna 5000 miljard kubieke meter gas en 20 miljoen vaten olie. En daarom ruziën de twee al jaren over verdeling van deze zone. Twee jaar geleden begonnen de twee met onderhandelingen over een verdeling van het gebied, maar die liepen stuk door tegengestelde claims van beide kanten.

Intussen speelt er achter al de Chinees-Japanse ruzies nog een veel diepere tegenstelling, en dat is die tussen China en de VS. Sommige waarnemers zeiden het deze week al: het Amerikaans-Japanse bondgenootschap is het gezichtspunt van waaruit deze crisis moet worden bekeken. En de Amerikaanse vice-resident Joseph Biden formuleerde het zo: „de Amerikaanse strategische relatie met China loopt via Tokio.” Toch is het maar beter dat Peking en Washington regelrecht met elkaar gaan praten over de vraag hoe ze de rust en vrede in de Oost-Aziatische wateren kunnen herstellen en behouden.