De VNG had aanvankelijk positief op het verzoek uit Israël gereageerd, maar trok die toezegging in toen duidelijk werd dat er ook de burgemeesters van zes Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever zouden meekomen. Dat maakt de reis volgens de vereniging politiek gevoelig, waardoor de neutraliteit van de VNG zou worden aangetast.

De VNG nam het besluit nadat ze door de Nederlandse ambassade in Israël was gewaarschuwd. „De ambassade had de deelnemerslijst gezien en noemde die redelijk pikant”, verklaarde VNG-directeur R. Pans.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken ontkende aanvankelijk bij het besluit betrokken te zijn geweest, maar volgens Pans heeft de VNG wel contact met het ministerie gehad. „We hebben ons besluit genomen op basis van informatie van het ministerie.”

De beslissing maakte verontwaardigde reacties los. CU-Kamerlid Voordewind sprak van een „bizar” en „beledigend” besluit. CU, SGP, VVD, CDA en PVV vroegen minister Verhagen van Buitenlandse Zaken om opheldering, onder meer over de rol van de Nederlandse ambassade. Voordewind wees erop dat zelfs vertegenwoordigers van Iran, dat voortdurend mensenrechten schendt, in Nederland worden ontvangen. „Het is nog nooit voorgekomen dat een EU-land een delegatie uit Israël weigert”, zei hij.

Volgens Verhagen heeft de ambassade het ministerie om een instructie gevraagd. Het departement heeft vervolgens bij de VNG navraag gedaan en „desgevraagd” gemeld dat de Nederlandse rijksoverheid zelf geen contact onderhoudt met lokale overheden op de Westelijke Jordaanoever. „De regering onthoudt zich actief van handelingen die kunnen bijdragen aan de legitimering van deze nederzettingen. Dit betekent echter niet dat de regering anderen verhindert om contacten met hen te onderhouden”, aldus de bewindsman.

Volgens de minister is er geen sprake van schade voor de vriendschappelijke betrekkingen met Israël. „De Israëlische regering is goed op de hoogte van het feit dat de VNG een autonome ledenorganisatie is die eigenstandig een positie in deze zaak mag innemen. De woordvoerder van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft dat in zijn persreacties ook onderstreept.”

In Israël heerst echter ook onbegrip over het VNG-besluit. Parlementslid Aryeh Eldad (Nationale Unie) noemt de beslissing „een Nederlandse overgave aan de Arabieren.” Een andere woordvoerder zei dat de burgemeesters „publiekelijk vernederd” zijn. Minister Lieberman van Buitenlandse Zaken, pleitbezorger van uitbreiding van de Joodse nederzettingen, vindt dat het VNG-besluit alleen maar bewijst „dat de bouwstop verkeerd was. Een voortzetting van de bouwstop geeft alleen maar legitimatie aan boycots.”

In Nederland reageerde directeur drs. R. M. Naftaniel van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) eveneens verontwaardigd. „In de delegatie zaten ook Arabische burgemeesters”, aldus Naftaniel. „Het was een non-politieke reis, bedoeld om de kennis te vergroten. Juist burgemeesters uit de Westbank hadden hier veel kunnen leren. Dit is een gemiste kans voor de VNG om haar opinie te uiten over de nederzettingen.”

Partij kiezen

Leefbaar Rotterdam stelde de gemeenteraad van de Maasstad gisteren voor het lidmaatschap van de VNG op te zeggen. Volgens fractieleider R. Sörensen getuigt de weigering om een werkbezoek voor de Israëliërs te organiseren juist niet van neutraliteit van de VNG. Sörensen vraagt zich sowieso af wat de meerwaarde van de vereniging is. Het college moet daar maar eens een notitie over schrijven, stelde hij tijdens de gemeenteraadsvergadering.

Ook de CU-fractie in Werkendam en CU en SGP in Ede trokken aan de bel. De Edese fracties wijzen erop dat de Palestijnse vereniging van gemeenten met de Israëlische samenwerkt, ook al zijn van die laatste vereniging nederzettingen in de Westbank lid. „De VNG is gericht op het lokale bestuur en gaat hier opeens een beetje anti-Israëlische buitenlandpolitiek zitten voeren”, aldus een woordvoerder.

„De VNG is geen politiek orgaan. Daarom is het des te vreemder dat de VNG openlijk partij lijkt te kiezen in het Midden-Oostenconflict”, stelt ook de Werkendamse CU, die wil dat het gemeentebestuur zich van het VNG-besluit distantieert.

De reis, die voor volgende maand op de planning stond, was georganiseerd door het Amerikaans-Joodse Joint Distribution Committee en bedoeld om de deelnemers voor te lichten over beleid en het werken met verschillende overheden.