„Grote banken hebben allemaal beleid voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo),” zegt Roos van Os, onderzoeker bij het Nederlandse SOMO (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen). „Maar de uitwerking is ver onder de maat.”

Volgens het onderzoeksrapport dat deze week is verschenen, hebben de banken beleid op in totaal veertien verschillende terreinen, zoals mensenrechten en klimaat, maar sluiten ze in de praktijk geen bedrijven uit van hun vermogensbeheer. „Terwijl een van de centrale elementen van duurzaam beleggen volgens ons is dat er een ondergrens wordt gedefinieerd van wat nog door de beugel kan.”

Het onderzoek richt zich op het vermogensbeheer van vijf banken: ING, BNP Paribas, Deutsche Bank, Santander en de Royal Bank of Scotland (RBS). Vermogensbeheer is een substantieel onderdeel van hun commerciële activiteiten. Een deel van de vermogens wordt expliciet duurzaam belegd, maar deze fondsen behelzen maar een klein deel van het beheerde kapitaal: 0,7 procent bij ING en 2,4 procent bij BNP Paribas. Op de reguliere beleggingen hebben de duurzaamheidscriteria geen zichtbare invloed, aldus SOMO.

Om aan te tonen dat die criteria wel mogelijk zijn, heeft SOMO tevens twee kleinere banken onderzocht, Triodos Bank en SNS Reaal, die respectievelijk 100 procent en 
64 procent van hun beleggingen screenen op duurzaamheidscriteria.

Het onderzoek noemt het voorbeeld van Petrochina, een oliebedrijf dat betrokken is bij het conflict in Sudan en tegenwoordig door een paar grote pensioenfondsen wordt gemeden. De vijf banken blijven investeren in dit bedrijf en hebben samen een belang van 150 miljoen euro aan aandelen.

Van de onderzochte grote banken maken alleen ING en BNP Paribas duidelijk dat ze producenten van controversiële wapens zoals clustermunitie uitsluiten uit hun beleggingsportefeuille.

Volgens Carolien van der Giessen, woordvoerster van ING, is het beeld dat SOMO schetst vertekend. „Ons beleid rond mvo heeft wel degelijk invloed op onze beleggingen. Bedrijven die we uitsluiten van kredietverstrekking, een andere taak van de bank, sluiten we ook uit aan de kant van vermogensbeheer. Althans, voor zover het voor rekening en risico van ING is, en dat is het geval van 40 procent van ons beheerde vermogen.”

De overige 60 procent wordt uitgevoerd op rekening en risico van klanten. „Daar geldt ons mvo-beleid inderdaad niet voor. Maar wij vinden het niet onze taak om voor iedereen te bepalen wat al dan niet duurzaam is. We bieden duurzame fondsen aan en klanten mogen zelf kiezen of ze daarin beleggen. Ze mogen ook aangeven of ze bepaalde sectoren willen uitsluiten, maar dat is hun eigen verantwoordelijkheid.”

Dat is te makkelijk, vindt Van Os. „Het is niet transparant voor de consument. De banken beloven van alles, maar het is moeilijk te zien op wat voor manier dat echt effect heeft op hun investeringsportfolio’s. ING zegt dat zijn beleid wel wordt toegepast op de eigen gelden, maar het is niet te zien aan de criteria die ze opgeven.”

Volgens ING komt dat doordat het enige tijd duurt voordat het beleid volledig geïmplementeerd is. „Ons beleid gaat echt leiden tot uitsluitingen, niet alleen voor controversiële wapens maar ook voor de andere gebieden.”

Dat behalve ING en BNP Paribas geen Nederlandse en Belgische banken zijn onderzocht, betekent niet dat die hun duurzaamheidsbeleid wél al hebben vertaald in harde criteria. „ABN AMRO is niet meer beursgenoteerd en maakt niet eens meer melding van duurzaamheids­beleid”, zegt Van Os.

Robeco, vermogensbeheerder van Rabobank Groep, laat weten te kiezen voor een dialoog met bedrijven die slecht scoren. Als bedrijven daar niets mee doen, is uitsluiting de allerlaatste stap. „Op termijn gaan we met een aantal bedrijven stoppen”, aldus een woordvoerder, „en dat geldt niet alleen voor de eigen gelden.”