Op ’s werelds grootste elektronicabeurs IFA, begin deze maand in Berlijn, werd één ding duidelijk: iedereen moet aan de 3D-tv. Fabrikanten buitelden over elkaar heen om nieuwe modellen te presenteren, het ene nog mooier en veelbelovender dan het andere.

Geïnspireerd door het succes van 3D-films in de bioscoop proberen ze de spectaculaire 3D-beelden naar de huiskamer te brengen. Of ze daarin zullen slagen, is de vraag. De honderden demonstratiemodellen van 3D-schermen op de Berlijnse technologiebeurs overtuigen lang niet allemaal.

Nieuw is 3D overigens niet. Eind negentiende eeuw werd er al geëxperimenteerd met 3D-cinema en in 1950 verscheen de eerste 3D-film in kleur. In de jaren 80 beleefde de 3D-film een kortstondig succes in de bioscopen, daarna zakte de belangstelling in. Tot vorig jaar, toen 3D met de film ”Avatar” een spectaculaire comeback maakte op het witte doek. Avatar bracht meer geld op dan enige andere filmproductie ooit.

In het Harderwijkse Dolfinarium draaide jarenlang een natuurfilm in 3D. Dankzij een simpel brilletje met rode en blauwe glazen lijkt het alsof de vissen vanaf het scherm regelrecht de zaal in zwemmen. Er ontstaat diepte en de beelden lijken aanraakbaar.

De hersenen interpreteren de beelden als driedimensionaal. Dankzij de bril ontstaat de illusie van de derde dimensie. Doe hem af en de film verwordt tot een wazige brij van gestapelde, onscherpe beelden.

De ontwikkeling van 3D-technologie voltrekt zich inmiddels in sneltreinvaart. Alles draait om de intense beleving. En dat slaat aan, getuige de recente bioscoopsuccessen. Geen wonder dat de grote elektronicaproducenten zich nu op producten voor de huiskamer storten. De derde dimensie is een melkkoe van jewelste, en de markt –nauwelijks gewend aan hd-tv– wordt bedolven onder tal van 3D-apparaten.

Je zou verwachten dat een techniek die in de basis al jaren bestaat, inmiddels is geperfectioneerd. Niets is minder waar, zo bleek in Berlijn.

Groot nadeel van de nieuwe generatie 3D-schermen is dat de kijker voor de juiste 3D-ervaring nog steeds een bril op moet. Het simpele plastic brilletje uit het Dolfinarium volstaat niet meer.

De speciaal ontwikkelde monturen zijn echter duur en onpraktisch. Een studie die onderzoeksbureau Nielsen eerder deze maand publiceerde, bevestigt dat. Van de 425 proefpersonen die 3D-tv testten klaagde maar liefst 89 procent over de bril: die zou het lastig maken om tijdens het kijken andere dingen te doen.

Een andere, veelgehoorde klacht is dat brillen van de ene fabrikant niet goed werken bij televisies van een andere.

Vóór het onderzoek van Nielsen, waarbij de proefpersonen een halfuur lang naar 3D-beelden keken, gaf 25 procent van de respondenten nog aan de aankoop van een 3D-beeldscherm te overwegen. Na de test was dat nog slechts 12 procent. Belangrijkste argumenten, naast de bril: de hoge kosten van tv-toestellen en het beperkte aanbod van 3D-content.

Het lijkt in tegenspraak met het bericht –eveneens deze maand– dat Nederlandse consumenten steeds meer interesse tonen voor 3D-tv. Dat zou blijken uit een rondgang van ict-website tweakers.net langs verschillende grote elektronicaketens.

Intussen werken bedrijven zoals Philips en Microsoft aan de ontwikkeling van schermen die een 3D-bril overbodig maken. Ook daarvan stonden prototypes op IFA, en die overtuigden allerminst. Bij veel modellen is driedimensionaal beeld slechts vanuit één specifieke positie te zien en zelfs dan is het wazig en onrustig.

De fabrikanten laten zich door alle twijfel niet weerhouden. Hoewel de derde dimensie zich vooral leent voor spellen, film en tv, verschijnen er inmiddels allerlei andere producten met 3D-technologie op de markt (zie kader).

Met name op het gebied van videogames zijn de verwachtingen hoog. De met de computer ontwikkelde spelletjes zijn veel nauwkeuriger dan ‘echt’ beeld in 3D te modelleren. De eerste 3D-spelcomputers liggen inmiddels in de winkel. Toshiba toonde in Berlijn spelletjes op een 3D-laptop. Qua diepte-ervaring stak de Japanse fabrikant daarmee met kop en schouders uit boven het meeste andere 3D-materiaal op de IFA.

De elektronicagiganten wekten in Berlijn maar wat graag de illusie dat 3D dé grote revolutie is sinds de introductie van het kleurenbeeldscherm. Daar valt beslist het nodige op af te dingen. De kwaliteit van de beelden, zelfs mét bril, laat te wensen over, er is weinig content beschikbaar en de apparatuur is duur. Of 3D het gaat maken op de laptop, de tablet-pc of het mobieltje hangt volledig af van de content die ervoor beschikbaar komt.

Zo bezien is 3D een dúbbele illusie. Of in elk geval een illusie die nog in de kinderschoenen staat.

Hoe werkt 3D?

Driedimensionale techniek kent verschillende varianten, maar in de basis komen ze alle op hetzelfde neer. Het 3D-effect ontstaat doordat afwisselend aparte beelden voor het linker- en het rechteroog op de kijker worden afgevuurd.

Dat gaat razendsnel, waarbij de speciale bril ervoor zorgt dat het juiste oog het juiste beeld opvangt. De hersenen interpreteren het verschil tussen deze beelden als een derde dimensie. Zo ontstaat de illusie van diepte: 3D.

3D: de film voorbij

Driedimensionale techniek wordt niet alleen toegepast in televisies en films, maar ook in tal van andere producten. Soms liggen de 3D-apparaten al in het schap, soms zijn het nog prototypes, soms slechts wilde ideeën. Maar de 3D-trein rijdt en iedereen wil mee aan boord.

Videosite YouTube heeft sinds 2009 een speciale site met driedimensionale video’s: youtube.com/3D. Een speciale bril is wel nodig om de beelden goed te kunnen zien.

Elektronicaconcern Panasonic presenteerde eind juli een 3D-camcorder. Het apparaat, uitgerust met een speciale lens, kan zowel 2D- als 3D-video’s opnemen. De Panasonic HDC-SDT750K komt in oktober op de markt. Kosten: waarschijnlijk zo’n 1500 euro.

Sharp komt met een mobiele telefoon die is uitgerust met een 3D-camera en een 3D-beeldscherm. Het elektronicaconcern liet een prototype van het mobieltje zien op de Berlijnse beurs IFA. Met het prototype kunnen alleen 3D-foto’s worden gemaakt. In een later stadium komt daar een 3D-videofunctie bij, aldus Sharp. Voor het bekijken van de 3D-beelden is geen speciaal brilletje vereist.

Sharp zei eind augustus ook een e-reader te willen maken met een driedimensionaal beeldscherm. Sharptopman Katayama ziet een markt voor 3D-spellen op de e-reader.

Sony en Toshiba kondigden tijdens de IFA-beurs beide een 3D-laptop aan. De Satellite A665 3D en de Qosmio F60 van Toshiba komen in het laatste kwartaal van dit jaar op de markt. De modellen kunnen tweedimensionale beelden omzetten in 3D-beelden. De 3D Vaio van Sony ligt volgend jaar in het schap. Om de 3D-schermen goed te kunnen zien, leveren de concerns een speciale bril mee.

Nintendo kondigde in maart dit jaar de draagbare spelcomputer Nintendo 3DS –nog niet de definitieve naam– aan. Volgend jaar maart komt het apparaat waarschijnlijk op de markt. De nieuwste Nintendo is geschikt voor spelletjes, 3D-films, internetten en fotograferen. Een speciale bril is niet nodig.

Fujifilm brengt de tweede generatie van het 3D-fototoestel uit, de W3. Het heeft een 3,5 inch beeldscherm. De camera werkt net als menselijke ogen, die twee verschillende beelden waarnemen. De W3 heeft twee lenzen en twee 10,1 megapixel sensoren. De beelden voegt hij samen tot een 3D-foto of -video.

Het Chinese bedrijf Rockchip kondigde eind augustus een 3D-tablet-pc, Supernova X1, aan, die dezelfde technologie heeft als de Nintendo 3DS. Een speciale bril is overbodig. Met een knop kan het 3D-effect worden in- en uitgeschakeld. Ook kan er worden gevarieerd in 3D-intensiteit. Wanneer de tablet op de markt komt is niet bekend. Het Koreaanse i-Station komt ook met een 3D-tablet: de Z3D. Het apparaat heeft een afmeting van 7 inch en maakt net als de Supernova X1 gebruik van besturingsysteem Android. Een speciale bril is wel nodig. In november wordt de Z3D op de markt verwacht.