”De beker”
Auteur: Lucie Verhoeven
Uitgeverij: Ark Boeken, Amsterdam, 2003
ISBN 90 338 13 904
Pagina’s: 119
Prijs: € 12,95. Een novelle van uitgeverij De Ark in Amsterdam, dat is niet echt voor de hand liggend. De Ark, onderdeel van de Vereniging voor Verspreiding van de Heilige Schrift, -deze naam laat geen onduidelijkheid over het doel van de stichting- is meer bekend om de vele bijbelse boekjes en de religieuze of religieus-psychologische uitgaven, al dan niet op de werkelijkheid gebaseerd. Ik ben dan ook een beetje nieuwsgierig naar de motivatie achter de uitgave van ”De beker” van Lucie Verhoeven.

”De beker” is geschreven vanuit een ikperspectief. De ikfiguur is de dochter van een ”Rijksduitser”, een Duitser die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland woonde. In de oorlog was hij gelegerd in Haarlem, bij het Duitse leger. Volgens hem kon hij niet anders.

Nu lijkt het leven soms eenvoudig: je hebt goede en slechte mensen, goede en slechte Duitsers. En gelukkig is de vader van de ikfiguur, Hilde, een goede Duitser. Het bewijs daarvan is de prachtige zilveren kiddoesj- of wijdingsbeker die haar vader gekregen heeft als dank voor de redding van een joods gezin. Een veilige gedachte voor de dochter, tot nu toe.

Opmerkelijk is wel dat haar vader nooit aan het Heilig Avondmaal deelneemt, terwijl ze dat wel verwacht. Hij lijkt ook helemaal niet blij te zijn als zijn vrouw zijn heldendaden weer eens roemt. En de beker is voor hem eerder een sta-in-de-weg; hij brengt hem op een gegeven moment definitief naar de zolder. Steeds sterker krijgt Hilde het gevoel dat de beker niet bij hen thuishoort. Ze gaat op zoek naar de oorspronkelijke eigenaars.

Het masker valt
Via het Joods Historisch Museum in Amsterdam achterhaalt Hilde de naam van de oorspronkelijke bezitters. Zij blijken via Westerbork afgevoerd te zijn naar het vernietigingskamp Auschwitz. Hun dochter heeft als enige de oorlog overleefd. De waarheid laat zich niet langer verbergen en het masker valt. Hilde confronteert haar vader met haar bevindingen en worstelt zelf hevig met een gevoel van schuld en boete.

Het bezoek aan de dochter van de omgekomen Joodse mensen in Israël brengt Hilde tot nieuwe inzichten. Schuld en boete maken plaats voor gerechtigheid, trouw, liefde en vrede.

”De beker” is een novelle over het thema ”goed of fout”. Het is niet eenvoudig om daar een novelle over te schrijven die diepgang heeft. Een boek daarover zou op zijn minst nog wat rafels over moeten laten die onmogelijk weggestopt kunnen worden.

Die rafels kent dit boek niet. Alles is afgerond en prachtig opgenomen in de harmonische cirkel. Pa gaat in het begin van de novelle niet aan het Avondmaal, maar aan het einde verandert dit. Alle gevoel van schuld, boete en ongerechtigheid wordt weggenomen, om plaats te maken voor de gerechtigheid, trouw, liefde en vrede.

Het verleden kan worden afgesloten na een te verwachten bezoek aan Bergen-Belsen en het opzeggen van het kaddiesj, een gebed ter ere van God en ter herinnering aan een dode. Het boek eindigt met het -deels aanvechtbare- citaat: „Zonder de zegen uit de hemel bereikt een mens niets. (…) Wel moeten we altijd alle mogelijkheden benutten en door eigen werk God een kans geven.”

Gouden pilaren
Na het lezen begrijp ik waarom deze novelle door De Ark in het fonds is opgenomen. Het boek is een ondersteuning van het doel van uitgeverij. ”Schuld en vergeving” zijn de gouden pilaren van de christelijke leer, die zo veel mogelijk verspreid moeten worden. Daarvoor kan dit boek zijn functie hebben. En daarom past dit boek wel in het fonds van De Ark, maar niet door de nauwe gaatjes van de literaire zeef van een recensent.