Het boek vormt een onderdeel van de expositie ”In bewaring gegeven”, die deze maand in de synagoge van Enschede wordt gehouden. Gisteren en vandaag was het 69 jaar geleden dat in Enschede een razzia werd gehouden. Daarbij werden 105 Joodse mannen naar concentratiekamp Mauthausen gestuurd.

Joden die wisten dat ze snel zouden worden opgepakt of die onderdoken, gaven vaak een deel van hun goederen in bewaring bij families, vrienden of zelfs onbekenden. Herinneringscentrum Kamp Westerbork maakte met deze spullen een tentoonstelling.

Zes gesloten kasten zijn het resultaat. De expositie oogt klein, maar achter elk voorwerp zit een verhaal. Zoals de glazen schaal van de ouders van Betsie van Haren uit Middelstum. Zij gaven die, gevuld met geld, in bewaring. Voor het geval hun dochter als wees zou terugkeren. Het geld verdween en Betsie stierf in Auschwitz.

Joodse Nederlanders gaven soms hun spullen aan volksgenoten die er misbruik van maakten, de zogenaamde bewariërs. Het tegendeel gebeurde echter ook. Zoals bij de neef van Loekie Fresco. Hij bewaart al zijn hele leven het atlasje dat Loekie met een ernstig gezicht de dag voor zijn deportatie bracht. „Ik blijf hem bewaren, want ik heb het Loekie nu eenmaal beloofd.”

De bewaarder van de gebedsboeken van verpleegster Esther Cohensius-van der Hoeden realiseerde zich dat het opslaan van Joodse spullen mogelijk gevaar kon opleveren. De –in deze expositie zorgvuldig anoniem gehouden– persoon begroef daarom de koffer met boeken. Esther kwam niet meer terug; de expositie toont de –goed behouden– koffer met inhoud.

Aangrijpend vindt woordvoerster Esly van Dam van de Stichting Synagoge Enschede het verhaal van een man bij de opening van de expositie. „Hij was in tranen. In een van de kasten staat de foto van zijn verloofde die hij aan Westerbork gaf en hij was na zeventig jaar nog steeds verliefd.” Het gaat om Elisabeth Hekster, die in juni ’43 werd opgepakt. De niet-Joodse Nederlander was daarbij aanwezig. Huilend riep ze bij het afscheid: „Ik zal flink zijn.” Later schreef hij: „Ik kon niets anders doen dan haar uitzwaaien.” Een maand later kwam ze om in Sobibor, 19 jaar oud.

De expositie ”In bewaring gegeven” is op 22 en 29 september van 11.00-17.00 uur te zien in de synagoge van Enschede, Prinsestraat 14. Om 14.00 is er een rondleiding.