Merkel riep zondag de leiding van haar christendemocratische CDU bij elkaar voor topoverleg. Op het kasteel Diedersdorf, dicht bij Berlijn, ging het niet alleen over de regeringsplannen, maar vooral ook over de toestand van de oude volkspartij.

Merkel bracht, aldus de Frankfurter Allgemeine Zeitung van maandag, naar voren dat de CDU drie peilers heeft: „Liberaal, christelijk-sociaal en conservatief.” Over dat laatste groeit de ontevredenheid, niet het minst door Merkels eigen koers.

De kwestie van een nieuwe conservatieve partij is razend actueel nadat vorige week dinsdag het Berlijnse CDU-raadslid René Stadtkewitz uit de fractie werd gezet. Reden: hij had de Nederlandse PVV-leider Wilders uitgenodigd voor een toespraak in Berlijn op 2 oktober. Al eerder had Stadtkewitz in de partij ruzie gehad over immigratie en integratie. Maar nu kwam het tot een echte breuk.

Stadtkewitz voelde zich echter aangemoedigd door het voorbeeld van Wilders en kondigde een nieuwe partij aan: Die Freiheit. Volgend jaar wil hij meedoen met de verkiezingen voor de Berlijnse gemeenteraad. Tijdens een persconferentie vrijdag hing er zelfs al een eenvoudig partijlogo achter hem.

Stadtkewitz noemt een hele reeks van punten waar Die Freiheit voor staat, zoals veiligheid en directe democratie. Maar hij weet dat de kiezer vooral geïnteresseerd is in een harde aanpak van immigratie en (falende) integratie.

Het minderhedenvraagstuk ligt in geen land in Europa zo gevoelig als in Duitsland. Juist de laatste weken bleek dat weer door het boek van Thilo Sarrazin, bestuurslid van de Bundesbank en voormalig SPD-bestuurder in Berlijn. Sarrazin lanceert in zijn boek enkele boude stellingen rond de mislukte immigratie. Zo zegt hij dat Duitsland alleen maar „dommer” is geworden door de komst van de vele Turken, omdat hun (vele) kinderen nauwelijks een opleiding krijgen, terwijl de (slimme) Duitsers zelf steeds minder kinderen krijgen.

Rond dit boek ontstond een grote rel, die ertoe leidde dat Sarrazin zijn uitspraken deels terugnam en aftrad als bestuurslid van de Bundesbank. Maar voor het eerst is er in Duitsland nu een echt debat over de immigrantenproblemen.

Opiniepeilingen verklaren waarom het boek van Sarrazin als broodjes over de toonbank gaat. Zestig procent van de bevolking stemt in met sommige stellingen uit het boek, terwijl 9 procent het er zelfs helemaal mee eens is.

Deze cijfers zijn voor Nederlanders misschien niet bijzonder, in Duitsland leidt dit direct tot opgetrokken wenkbrauwen. Door het trauma van de Tweede Wereldoorlog ligt er een taboe op het problematiseren van buitenlanders. Geen wonder dat de sociaaldemocratische SPD zo boos is, dat ze Sarrazin wil royeren als lid. Wat overigens de steun voor ’s mans ideeën wellicht alleen maar zal laten groeien.

Volgens de Frankfurter Allgemeine riep Merkel zondag in herinnering dat haar Beierse voorganger, CSU-leider Franz-Josef Strauss, het als zijn persoonlijke opgave zag dat er naast de conservatieve CDU/CSU geen andere partij meer paste. Tot nu toe zijn alle pogingen om met nieuwe, vaak radicale partijen de kiesdrempel van 5 procent te halen, mislukt.

Het blijft afwachten of Stadtkewitz daar verandering in zal aanbrengen. Maar gezien de steun die Sarrazin krijgt, hoeft hij niet pessimistisch te zijn. Bovendien zegt hij zich vooral te richten op de groep van ontevreden thuisblijvers.

De kiesdrempel van 5 procent maakt het voor Duitse nieuwelingen moeilijk tot de politiek toe te treden. Deze drempel werd min of meer openlijk ingesteld om extreem rechtse partijen buiten het systeem te houden.

Op nationaal niveau is dat altijd gelukt. Sinds 2004 zitten de neonazi’s van de NPD echter wel in enkele deelparlementen in het voormalige Oost-Duitsland.

Stadtkewitz staat waarschijnlijk dichter bij de Pro-beweging. In Noord-Rijnland-Westfalen zijn op lokaal niveau enkele raadsleden van Pro-Kölln en Pro-NRW, die vooral anti-islamitisch zijn. De partijen komen voort uit protest tegen de bouw van plaatselijke moskeeën, zoals de grote in Keulen.

Stadtkewitz hoedt zich er overigens voor dat hij met neonazi’s wordt vergeleken. Hij is vooral kritisch over de islam en eist dwingende integratie voor buitenlanders. Maar daar stopt het. Hij wil niets te maken hebben met het Vlaams Belang of de FPÖ van wijlen Jörg Haider uit Oostenrijk.

„Extremisten” hebben in zijn partij niets te zoeken, zo stelde hij op zijn persconferentie. „Wij staan open voor alle democraten die met beide benen op de bodem van de grondwet staan.”