Na elke politieke crisis wagen zich er wel enkele media aan: een reconstructie van de gang van zaken. NRC Handelsblad kwam er zaterdag mee. Met behulp van goed ingevoerde bronnen probeert de krant de diverse puzzelstukje van de crisis in het CDA aan elkaar te leggen om voor de lezer een overzichtelijk en samenhangend beeld te scheppen.

Veel nieuws levert die terugblik niet op. Dat het er in de CDA-fractie, die tweemaal zeer langdurig vergaderde, namelijk op dinsdag 31 augustus en op woensdag 1 september, hard aan toe is gegaan, dat er grote druk is uitgeoefend op de drie dissidenten, dat er hier een daar een traan is weggepinkt, dat had elke in het politieke nieuws geïnteresseerde burger allang begrepen.

NRC voegt aan dat bestaande beeld wel enkele sprekende details toe. Zo weten we nu dat het intimiderende voorstel dat de CDA-top op dinsdag aan Klink, Koppejan en Ferrier deed, namelijk dat zij moesten verklaren zich vooraf neer te leggen bij het oordeel van het CDA-congres of anders hun Kamerzetel moesten opgeven, afkomstig was van het jonge CDA-Kamerlid De Rouwe.

Ook weten we nu dat er in de fractievergadering van de dag daarna zeer zware termen zijn gehanteerd. Toen Klink aan de samen met Donner opgestelde verklaring ter elfder ure nog iets wilde wijzigen, leverde hem dat „kwade blikken, gezucht en gesteun op.” Eén collega nam toen zelfs de termen „verraad” en „moord met voorbedachten rade” in de mond. Kamerlid Ferrier maakte op dat moment aanstalten om weg te lopen. Een ander Kamerlid snikte, aldus NRC.

Fractieleed (II)

Een zo hoog opgelopen ruzie met zulke heftige emoties had het CDA in lange tijd niet gehad. Maar uniek zijn dergelijke taferelen in christendemocratische kring beslist niet.

Zware woorden vielen er eveneens in 1994, toen toenmalig premier en CDA-leider Lubbers tijdens de verkiezingscampagne publiekelijk meldde dat hij niet op zijn opvolger, CDA-lijsttrekker Brinkman, zou stemmen, maar op de nummer drie van de lijst, Hirsch Ballin. Die actie werd, begrijpelijkerwijze, door veel partijgangers ervaren als een „dolkstoot” in de rug van Brinkman.

Maar dat was niet de enige maal dat er in het CDA een heftig conflict plaatsvond. Eind 1995 was het ook raak. In een memorabele fractievergadering kondigde toenmalig fractieleider Heerma onverwacht aan dat hij zijn functie onmiddellijk wilde neerleggen. Hij kon niet leven, zo zei hij letterlijk, met „ratten in de fractie”, onzichtbare vijanden die hem achter zijn rug om zwart maakten bij de media. Heerma barstte na die klacht in tranen uit.

Zijn werkelijke afscheid van de landspolitiek vond pas vijftien maanden later plaats, maar dat doet niets af aan het feit dat de fractievergadering van december 1995 bij alle toen aanwezige CDA-Kamerleden in het geheugen staat gegrift.

Emotionele woordenwisselingen in het CDA vonden er ten slotte ook plaats in 2001, toen er in de partij strijd ontstond om het lijsttrekkerschap tussen partijvoorzitter Van Rij en fractievoorzitter De Hoop Scheffer. De Hoop Scheffer sprak in die dagen consequent van een „coup” die door Van Rij tegen hem zou zijn beraamd, een actie waarover De Hoop Scheffer „verbaasd, verdrietig en teleurgesteld” was.

Uit die woelingen rees uiteindelijk Balkenende op als de nieuwe grote man. Hij wist de gelederen in het CDA negen jaar lang gesloten te houden. Maar na de zware verkiezingsnederlaag van 9 juni, barstte in de Nederlandse christendemocratie dus opnieuw de bom.

AdJ

Rijstevlaai

„Een uitstekend boek, vlot geschreven.” Tijdens de presentatie van ”Geert Wilders. Tovenaarsleerling”, een door politicoloog Meindert Fennema geschreven biografie over de PVV-leider, kwam VVD-prominent Frits Bolkestein eind augustus superlatieven tekort om zijn waardering over te brengen aan de auteur.

Maar anders dan Bolkestein vallen nogal wat critici over de passages waarin Fennema optekent wat er op cruciale momenten omgaat in het hoofd van Wilders. Kan een auteur zich daar wel over uitlaten, als zijn object afziet van een gesprek?

Boven op deze kritiek kwam vorige week het nieuws dat oud-VVD-Kamerlid Arno Visser, een belangrijke informant, voor de publicatie afzag van medewerking. In plaats van uiteenlopende visies naast elkaar te zetten, ging Fennema als een romancier aan de slag, „zich inbeeldend dat hij in Geerts hoofd zat”, aldus Visser vorige week in Vrij Nederland.

Toch staat Bolkestein niet alleen met zijn loftuiting. Ook de Leidse hoogleraar bestuurskunde De Vries is enthousiast over Fennema’s biografie.

Dat zit zo. Vorige week meldde Wilders zich bij Paleis Noordeinde om de koningin te adviseren over de formatie. Mét een rijstevlaai, omdat hij jarig was.

Hoe dat te verklaren? Lees ”Tovenaarsleerling”, is De Vries’ advies. Citaat: „Daarin onthult Fennema dat Geert eigenlijk een aardige jongen is, die radicaliseerde omdat Gerrit Zalm hem geen staatssecretaris maakte. Eigenlijk wil hij net als Fortuyn worden opgenomen in het politieke systeem én aardig worden gevonden. Vandaar een rijstevlaai.”

JG

Agenda

De Tweede Kamer reserveert deze week veel tijd om te debatteren over het rapport van de tijdelijke commissie onderzoek financieel stelsel. Zowel de dinsdag als de donderdag is hiervoor gereserveerd. Het gaat om een debat tussen de Kamer en de commissie. In een later stadium volgt het debat met de regering. Voor woensdag staat onder meer een spoeddebat over de bezuinigingen bij de politie gepland.

Uitspraak van de week

„Dit is klinkklare… niet waar.”

CDA-fractievoorzitter Verhagen wil tijdens een Kamerdebat over de formatie en het terugtreden van zijn fractiegenoot Klink de combinatie „klinkklare” en „onzin” niet gebruiken.