Schatkist spekken
De bodem van de schatkist komt in zicht. Den Haag zet zijn bonnenfabriek daarom in een hogere versnelling. Verkeersboetes stijgen met 15 procent.
Den Haag blijft bakkeleien over de vorming van een nieuw kabinet. De ene dag liggen VVD, PVV en CDA met elkaar overhoop, de volgende dag schuiven ze rustig aan om een nieuwe regering te smeden.
Nederland lijkt intussen stuurloos. In werkelijkheid regeert het huidige, demissionaire kabinet gewoon vrolijk voort: de verkeersboetes gaan met ingang van volgend jaar met 15 procent omhoog.
De verhoging geldt voor alle overtredingen: van foutparkeren tot rechts inhalen. En zonder licht rijden natuurlijk. Het kabinet zegt hiermee de verkeersveiligheid te willen vergroten. „We maken duidelijk dat verkeersovertredingen niet worden getolereerd”, verklaarde minister Hirsch Ballin van Justitie in een toelichting op de plannen.
Vooral mensen die door rood rijden, met alcohol op achter het stuur zitten of te hard rijden zullen het merken, waarschuwt de bewindsman. Justitie is van plan extra te handhaven op deze overtredingen. Ook zal de politie vaker digitale apparatuur inzetten om weggebruikers te controleren.
Staatsschuld
Den Haag heeft echter nóg een reden om de verkeersboetes te verhogen, waarschijnlijk belangrijker dan het argument van de verkeersveiligheid. De maatregel heeft alles te maken met geldgebrek in Den Haag. De bonnenfabriek van de overheid, het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), brengt dit jaar minder in het laatje dan verwacht.
De opbrengst uit verkeersboetes was vorig jaar 774 miljoen euro. Hirsch Ballin rekende dit jaar op een bijdrage van 830 miljoen euro van betrapte verkeersdeelnemers aan de staatskas. Dat valt tegen. Hoeveel minder er binnenkomt, wil de minister niet zeggen. De hogere boetes moeten pakweg 50 miljoen euro extra opleveren. Of deze bijdrage groot genoeg is om het gat te dichten, wil hij ook al niet zeggen.
Nederland verhoogt de boetes niet voor het eerst. Te hard rijden of door rood rijden kostte in april 2008 opeens 20 procent meer. De motivatie voor de hogere tarieven vormden destijds ook tekorten in de staatskas. Bovendien brengt de overheid sinds vorig jaar nog eens 6 euro per boete aan administratiekosten in rekening.
Niet gelukkig
Niet iedereen is gelukkig met de verhoging. De ANWB, politiebonden en verkeerspsychologen reageren kritisch. Vooral het motief van een vergroting van de verkeersveiligheid roept vraagtekens op. „Boetes zijn er om de verkeersveiligheid te vergroten, en het is de afgelopen jaren juist veiliger geworden op de weg”, zegt een ANWB-woordvoerder. „Door de boetes te verhogen, geeft de overheid een verkeerd signaal af.”
„Ook zal het werk van agenten op de weg er niet prettiger op worden”, vreest de ANWB. Omdat de relatie staatsschuld-verkeersveiligheid ontbreekt, neemt acceptatie van de automobilist af. „Een agent die een bekeuring uitdeelt, zal sneller het argument naar het hoofd geslingerd krijgen dat het alleen om het geld te doen is.”
Ook de politiebond ACP staat niet te juichen. Veel verkeersdeelnemers ontgaat de zin van de maatregel. Daarom is de acceptatie ook laag. „De verhoging is bedoeld om de gaten in de begroting te dichten. Mensen zien de boete niet als correctiemiddel, maar als een manier om burgers te gebruiken als melkkoe.”
Reacties op internetfora geven de politiebond gelijk. „Geldklopperij”, klaagt de een. „Staatskas-spekkerij”, reageert een ander.
Gering effect
Het effect van de verhoging van boetes op de verkeersveiligheid is gering, stelt woordvoerder Miranda Brandsen van Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). „De pakkans is belangrijker dan de hoogte van een bekeuring. Weggebruikers die 100 euro moeten betalen voor 5 kilometer per uur te hard rijden, maar weten dat ze niet worden gecontroleerd, denken: Het zal wel. Is de pakkans echter groot, dan houden ze zich eerder aan de regels.”
De SWOV wijst er op dat het belangrijk is rekening te houden met de motivatie van mensen en de mogelijkheden om hun verkeersgedrag te veranderen. „Straffen op maat”, is daarom het devies. Het wetenschappelijk instituut beschikt niet over onderzoek naar de hoogte van boetes.
Onverstandig
De voorgenomen boeteverhoging is „dom” en „onverstandig”, verklaart prof. dr. Karel Brookhuis van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG). „De maatregel levert een heleboel irritatie en ergenis bij mensen op. Iedereen weet dat hiermee de staatskas wordt gespekt.”
De hoogleraar gedragswetenschappen wijst op een ongewenst neveneffect. „De impopulariteit van deze aanpak bij het publiek is groot. De politie is straks de gebeten hond. Agenten op straat moeten het beleid maar weer uitvoeren.”
De prijsverhoging met 20 procent in 2008 leverde een forse daling van het aantal boetes op. Het CJIB stuurde in dat jaar ruim 11,6 miljoen bekeuringen de deur uit, 1 miljoen minder dan in 2007.
De Groninger verkeerspsycholoog –„ik steek m’n hand ook niet altijd uit”– wijst erop dat „zo’n dip” altijd slechts tijdelijk is. „Na verloop van tijd verdwijnt die weer.” Het effect van hogere boetes op de verkeersveiligheid is volgens de hoogleraar nihil. „De relatie tussen het prijskaartje aan de boete en gewenst gedrag is over het algemeen vrij zwak. De kans om in Nederland een boete te krijgen, is ook niet zo groot.”
De hoogleraar onderstreept de stellingname van de SWOV dat het vergroten van de pakkans meer effect sorteert op de verkeersveiligheid dan het verzwaren van de bekeuringen. Brookhuis maakt daarbij nog eens onderscheid tussen subjectieve en objectieve pakkans. „Hoe vaker iemand dénkt te kunnen worden gepakt, hoe groter het effect.”
De hoogleraar ziet veel meer heil in het toepassen van ”intelligente gidsen” in auto’s, waarbij de automobilist elektronisch feedback krijgt bij verkeersovertredingen. „Veel automobilisten rijden onnozel. Uit proeven blijkt dat mensen het acceptabel vinden als ze op informatieve wijze worden gewezen op hun gedrag: „U rijdt door rood…””
Automobilisten blijken hun rijgedrag niet aan te passen zolang ze daar zelf het nut niet van inzien, benadrukken verkeerspsychologen. „Je baalt als er een boete op je deurmat valt. Dat leidt echter niet automatisch tot verbeterd verkeersgedrag”, zegt Brookhuis. Maar zover strekken de inzichten van Den Haag nog niet.
Nederland koploper
Nederland en België behoren tot de koplopers in Europa wat de hoogte van verkeersboetes betreft. Geen richting aangeven kost 60 euro, onnodig links rijden 90 euro, rechts inhalen komt op 160 euro. Voor bumperkleven geldt een vanafprijs van 180 euro.
In Nederland betalen verkeersdeelnemers voor deze veelvoorkomende overtredingen ruim drie keer zo veel als inwoners van andere Europese landen. In België is het zelfs vijf keer zo veel. Wie door rood licht rijdt, geen gordel draagt én 10 kilometer te hard rijdt, wordt in Oostenrijk bestraft met een totaalbedrag van 78 euro. In Duitsland en Polen komt dit te staan op respectievelijk 90 en 101 euro. In Nederland bedraagt de ‘pakketprijs’ opgeteld 286 euro en in België zelfs 450 euro.
België spant ook de kroon als het gaat om boetes voor te hard rijden: 50 km/uur te hard op de snelweg kost 550 euro. In Nederland wordt bij dat soort snelheden sowieso het rijbewijs ingenomen en bepaalt justitie de hoogte van de boete, al gauw zo’n 450 euro.
Lijstje overtredingen en de boete die volgt in euro’s:
Onnodig links rijden op de snelweg: 90
Overschrijden doorgetrokken streep:
-bij verkeer in één richting: 90
-bij verkeer in beide richtingen: 160
Rijden over verdrijvingsvlak: 160
Rechts inhalen: 160
Niet-handsfree bellen: 160
Rijden over de vluchtstrook: 240
File voorbijrijden over vluchtstrook: 160
Niet dragen van de helm (bromfiets): 60
Niet dragen van de helm (motor): 90
Bumperkleven:
boete tot 80 km/u: 180
boete 81 km/u tot en met 100 km/u >3 meter afstand: 270
Dagvaarding/voorstel boetebedrag bij:
101-120 km >3 meter onderlinge afstand: 390
101-120 km <3 meter onderlinge afstand: 490
Alcoholpromillage - auto en motor - autobus en vrachtauto
0,54-0,80 promille - 250 - 350
0,81-1,00 promille - 350 - 450
1,01-1,15 promille - 450 - 550
1,16-1,30 promille - 550 - individueel beoordeeld
