James Eglington is een van hen. De jonge Schotse theoloog hoopt binnenkort zijn dissertatie te verdedigen. Hij heeft deze conferentie georganiseerd om Bavinck in Schotland bekendheid te geven. De afgelopen drie jaar heeft hij in de binnenstad van Edinburgh ook gewerkt als pastor in een kleine presbyteriaanse gemeente, waarvan de meeste leden een onkerkelijke achtergrond hebben. Bavinck stimuleert hem om als christen hoop te houden in een seculiere wereld.

Dirk van Keulen, nog altijd druk met Van Ruler, levert een bijdrage over Bavincks ethiek. In het Amsterdamse archief heeft hij een manuscript ontdekt: de Gereformeerde Ethiek. Het is niet duidelijk waarom Bavinck het nooit heeft uitgegeven. Maar daar wordt alsnog aan gewerkt. Het is opvallend dat het uitgangspunt niet in de Tien Geboden ligt, maar in de navolging van Christus. Als student is Bavinck al door dat thema gegrepen en een van zijn laatste publicaties luidt: De Navolging van Christus in het moderne leven. De spanning is voelbaar. Christenen moeten de Bergrede serieus nemen.

De spanning is de rode draad die verschillende bijdragen verbindt. Laurence O’Donnell, een student uit Grand Rapids, belicht de invloed van Bavinck op de apologeet Cornelius Van Til. Wolter Huttinga, een promovendus uit Kampen, vergelijkt Bavinck met de jonge theologische beweging van de Radicale Orthodoxie. Timothy Shaun Price, een student uit Aberdeen, is geïntrigeerd door de neocalvinistische visie op het onderwijs.

Willem de Wit, GZB-zendeling in Caïro, belicht botsende wereldvisies. Ds. Aart Goedvree uit Wezep presenteert zijn promotieonderzoek over de wedergeboorte in de gereformeerde theologie. Zijn voorstel wordt in het internationale gezelschap enthousiast ontvangen. Bavinck verwerkt de gereformeerde traditie en de moderne psychologie en filosofie.

De lezing sluit mooi aan bij mijn eigen bijdrage over de roeping. Bavinck leunt op onderscheidingen uit de gereformeerde orthodoxie. Toch geeft hij er een draai aan als hij de inwendige roeping gelijk stelt aan de wedergeboorte.

Prof. George Harinck, hoogleraar neocalvinisme aan de Vrije Universiteit, belicht Bavincks relatie tot de moderne cultuur. Het neocalvinisme staat niet –zoals vaak wordt beweerd– antithetisch tegenover het modernisme. Kuyper en Bavinck zijn zelf ook uiterst modern. Bavinck kent de moderne literatuur en stimuleert zijn studenten om romans te lezen. Hij is een sensitieve trendwatcher. Maar hij wil meer. Hij wil het modernisme ontmaskeren en een cultureel alternatief bieden. Het modernisme is mechanisch; het christendom, levend en krachtig: organisch.

Hij blijft er diep van overtuigd dat het christendom uiteindelijk de strijd zal winnen. In de cultuuromslag rond de eeuwwisseling ziet Bavinck zijn hoop bevestigd. Er komt een nieuwe openheid voor het bovennatuurlijke, voor de spiritualiteit. Bavinck is ervan overtuigd dat God grote dingen doet in de Westerse cultuur.

Helaas is die hoop niet bevestigd. Hij heeft, volgens Harinck, te weinig oog gehad voor de hardheid van het nihilisme, voor Nietzsche. Het neocalvinistische project is mislukt. Het maakt ons voorzichtig om niet al te optimistisch te zijn over postmoderne kansen.

Zijn teleurstelling heeft Bavinck nooit expliciet geuit. Wel uit hij zijn zorgen over de koers van het neocalvinisme. Zoals in zijn voorwoord op de preken van de broers Ralph en Ebenezer Erskine, twee Schotten: „Er is een belangrijk element in, dat ons heden ten dage veelszins ontbreekt. […] Het is alsof wij niet meer weten, wat zonde en genade, wat schuld en vergeving, wat wedergeboorte en bekering is.”

De piëtist corrigeert de optimist.

Dr. H. van den Belt doet verslag van The Edinburgh Bavinck Conference, die woensdag en gisteren in de Schotse hoofdstad werd gehouden. Vandaag deel 2 (slot).