„Zie ervan af.” Dat is in het kort de boodschap van zeker duizend christendemocraten die het manifest ”Wij staan voor onze grondrechten” ondertekenden. Onderhandelen met de PVV achten zij een heilloze weg.

Maar stoppen is zo eenvoudig niet. Wie onderhandelt over een kabinet is nog niet getrouwd, maar al wel verloofd. Wie de verloving wil verbreken, zal eerst een conflict moeten uitlokken.

Op zichzelf is dat aan het Binnenhof geen onbekende figuur. De stroperige onderhandelingen tussen CDA en PvdA in het voorjaar van 2003 werden ten langen leste door het CDA op scherp gezet door het op tafel leggen van de beruchte ”lijst van Wijn”. De PvdA móést akkoord gaan met een door Balkenendes vertrouweling Wijn opgestelde lijst van bezuinigingen. Omdat Bos niet wilde slikken, werd het stikken.

Een breuk forceren ís mogelijk. En als iemand tot zo’n manoeuvre in staat is, is het Verhagen. Maar… breken zou wel eens het laatste kunnen zijn wat de CDA-top voor ogen staat. Veel CDA’ers zijn er diep van doordrongen dat oppositie voeren een heidens karwei is, en dus ten enenmale niet bij hen past. CDA’ers zijn bestuurders pur sang en voelen zich ongemakkelijk als zij met flair en eenzijdigheid een kabinet onderuit moeten schoffelen.

Zeker, terugblikkend op de paarse tijd presenteert het CDA die graag als een verborgen zegening. De partij kreeg de kans zich ideologisch te herbronnen. En zie, in 2002 verrees zij tot ieders verbazing uit de as.

Maar die voorstelling van zaken is te mooi om waar te zijn. Het CDA won in 2002 inderdaad de verkiezingen, niet zozeer door zijn herbronning alswel door het politieke slagveld dat door Fortuyn was aangericht.

Als de jaren in de oppositiewoestijn de partij iets geleerd hebben, dan is het dat het verkeren buiten het pluche in electoraal opzicht gemakkelijk een spiraal naar beneden inluidt. Wat viel het de christendemocraten in 1994 tegen dat zij geen bewindslieden meer hadden! Die mannen en vrouwen die qualitate qua altijd door journalisten voor de camera werden getrokken om hun volzinnen, hoe obligaat ook, te kunnen uitspreken. Hoe moesten ze nu in de publiciteit komen? De jaren 1994-2002 leerden het CDA wat het betekent om in een mediacratie genegeerd te worden.

Daarom luidt de nieuwe slogan van veel CDA-prominenten: Herbronnen? Prima, maar dan vanuit de regering.

En wat is dan, publicitair en electoraal gezien, beter dan een gedoogvariant? Mogelijk krijgt het CDA, ondanks een verlies van twintig Kamerzetels, evenveel ministers als in het vorige kabinet.

Natuurlijk zijn er mitsen en maren. Maar als Verhagen via een regeer- en gedoogakkoord de PVV enigermate in toom weet te houden, is de kans groot dat het CDA-congres het onderhandelingsresultaat straks gewoon steunt. Ook dat behoort bij een bestuurderspartij. Voor de partijtop is het nu een kwestie van doorploeteren en tijd winnen.