De grondwet moet verdedigd. Dat is, om kort te gaan, de motivatie van de Zuid-Afrikaanse oppositiepartijen Democratic Alliance (DA) en de Independent Democrats (ID) om te „trouwen.” Samen staan ze sterker tegen het machtige ANC, dat in hun ogen veel te weinig doet tegen corruptie, ongelijkheid en werkloosheid in het land.

Het gevaar voor Zuid-Afrika is groot, zo benadrukken de beide partijen, maar de zondag aangekondigde fusie lijkt op het eerste gezicht niet zo veel zoden aan de dijk te zetten. Terwijl de DA bij de vorige verkiezingen bijna 17 procent van de stemmen in de wacht sleepte, kreeg de ID van Patricia de Lille nog geen procent van de Zuid-Afrikanen achter zich. Zo veel sterker wordt de oppositie er dus niet van, constateerde het partijbureau van het ANC dan ook al tevreden.

Toch sprak DA-partijleider Helen Zille van „een historische stap in de hergroepering van de Zuid-Afrikaanse politiek.” De beide partijen hebben er vertrouwen in dat de samenwerking meer zal opleveren dan de som der delen. Bovendien moet het niet bij deze fusie blijven: het is slechts een stap in de richting van een grotere coalitie. Ook de oppositiepartijen Cope –een recente afsplitsing van het ANC– en de United Democratic Movement (UDM) zijn over samenwerking gepolst. Die leggen de optie op de eerstvolgende congressen voor aan hun leden.

Helen Zille benadrukte zondag dat er in Zuid-Afrika grote dingen op het spel staan, waardoor kleinere geschilpunten makkelijker overwonnen kunnen worden. Na de vorige verkiezingen liet Zille in een interview met NRC Handelsblad (april 2009) nog weten dat Cope „nauwelijks een alternatief” voor het ANC is, omdat hun plannen weinig van die van de ‘moederpartij’ verschillen, maar momenteel blijkt de ‘nood der tijd’ zwaarder te wegen.

Veel kritische Zuid-Afrikanen kunnen zich daar momenteel alles bij voorstellen. In oppositiekringen bestaat bijvoorbeeld veel reuring over de voorstellen van het ANC rond de mediawetgeving. De grondwet van Zuid-Afrika uit 1996 geeft de vrije pers ruim baan, maar het ANC wil nu het lekken van overheidsinformatie strafbaar stellen en bovendien een mediatribunaal opzetten, dat journalisten bij onjuiste of onethische verslaggeving boetes kan opleggen. Volgens Zille zijn de ANC-voorstellen ongrondwettelijk, reden waarom ze naar de rechter dreigt te stappen als de wetten toch doorgevoerd worden.

Ook de hoofdredacteuren van 36 kranten trokken bij de regering aan de bel. Ze vrezen het einde van de onderzoeksjournalistiek en zijn bovendien bang voor een tamelijk willekeurig gebruik van de wet, waardoor kritische verhalen over de regering nauwelijks meer mogelijk zijn. Critici lieten weten dat het tribunaal hen doet denken aan de apartheidstijd.

Uiteraard denkt het ANC heel anders over alle kritiek uit de hoek van de oppositie. De partij liet bij monde van woordvoerder Jackson Mthembu weten dat het niets zal worden met het huwelijk tussen DA en ID, omdat de samenvoeging „gebaseerd is op een leugen.” De regering is namelijk niet corrupt en de grondwet is evenmin in gevaar, aldus Mthembu gisteren.

De beruchte jeugdleider van het ANC, Julius Malema, deed er op zijn twitter nog een schepje bovenop en liet weten dat „het lesbische huwelijk” tussen ID en DA „een wanhopige actie” is dat enkel frustraties tussen de beide groepen zal opleveren.

Voorzover een poll (”Waarop zou u stemmen als er nu verkiezingen waren?”) op de website van de Zuid-Afrikaanse krant Sunday Times een goede graadmeter is, doen de ANC’ers er verstandig aan een toontje lager te zingen. Van de kleine 3100 mensen die vanmorgen gestemd hadden, koos 51 procent voor de DA-ID-combinatie, tegenover 31 procent voor het ANC. De Sunday Times heeft zijn basis in Johannesburg en is de grootste weekkrant van het land. Feit is dat het ANC momenteel niet in het rustigste vaarwater verkeert: intern rommelt het en onder de kiezers klinkt gemor dat de partij haar verkiezingsbeloftes niet nakomt.

ID-leider De Lille heeft zelf een verleden in de strijd tegen de apartheid en liet zondag weten ervan overtuigd te zijn dat grote antiapartheidsstrijders als Mandela, Sobukwe en Biko trots zouden zijn geweest op het huwelijk tussen DA en ID. De Lille heeft er kennelijk vertrouwen in dat de geestelijke nazaten van deze mannen haar gelijk zullen bewijzen. „Wacht maar af”, liet ze zondag weten in de richting van critici van het oppositionele huwelijk. „We zullen bewijzen dat ze ernaast zitten.”