Veel komt er over de onderhandelingen echter niet naar buiten. De drie partijen nemen –en neem ze dat eens kwalijk– voorlopig een ruime radiostilte in acht.

Dat biedt alle gelegenheid nog even achterom te kijken om te zien hoe het intussen de PvdA vergaat. Niet best, zo is de algemene indruk. Diverse partijleden nemen het Cohen kwalijk dat hij zichzelf bij de kabinetsvorming op een zijspoor heeft gezet of heeft laten zetten.

En dat ongenoegen is begrijpelijk. De kwaliteiten van de in maart als nieuwe PvdA-leider op het schild geheven Cohen liggen immers vooral op het bestuurlijke vlak? Cohen is een consensuszoeker, geen straatvechter. Als premier zou deze rasbestuurder wellicht geen slecht figuur slaan, maar voor oppositieleider lijkt de man die in de tv-debatten tijdens de verkiezingscampagne nauwelijks tegen zijn tegenstanders op kon, niet in de wieg gelegd.

Stof voor kritiek zal hij de komende jaren voldoende hebben. Het stevige bezuinigingsbeleid van de rechtse coalitie biedt hem ongetwijfeld aanknopingspunten te over om vanuit het sociaaldemocratische gedachtegoed de aanval in te zetten. De PVV zal hij onvermoeibaar verwijten dat deze partij „hele bevolkingsgroepen wegzet”, „mensen tegen elkaar uitspeelt” en handelt in strijd met „fundamentele beginselen” van onze rechtsstaat. VVD en CDA zal hij regelmatig kwalijk nemen dat zij met zo’n abjecte partij als die van Wilders nauw samenwerken.

Toch is met dat laatste iets vreemds aan de hand. Want zo vaardig als Cohen en andere linkse politici zijn om in het uiterst rechtse deel van het politieke spectrum ontoelaatbare en antidemocratische tendensen aan te wijzen, zo traag zijn zij om in het uiterst linkse deel van de politiek gelijksoortige gevaren te traceren. Zo heftig als hun verontwaardiging is over ultrarechts, zo gematigd oordelen zij vaak over ultralinks.

De onuitgesproken vooronderstelling is niet zelden dat links altijd het morele gelijk aan zijn kant heeft. Rechts is egoïstisch, inhalig, onrechtvaardig. Links is sociaal, vooruitstrevend en rechtvaardig.

De geschiedenis laat zien dat dit een grote vergissing is. Talloze malen achtten linkse actievoerders en politici hun eigen idealen en doelen zó edel en nastrevenswaardig dat zij alle middelen, inclusief terreur, geoorloofd achten om die te bereiken.

Zeker, Hitler-Duitsland was verschrikkelijk. Maar het sinistere optreden van Stalin en Mao toont aan dat het niet per se een rechtse ideologie hoeft te zijn die het aandurft om in naam van die ideologie miljoenen mensen over de kling te jagen.

En zeg nu niet dat Rusland en China voor Nederlandse linksgeoriënteerde politici ver van hun bed liggen. Hadden wij in ons land niet tot 1991 een politieke groepering, de Communistische Partij Nederland (CPN), die zich onverbloemd baseerde op de revolutionaire en dus antidemocratische ideologie van het marxisme-leninisme? Een partij die –om maar een enkel punt te noemen– in 1956 de militaire inval van de Sovjet-Unie in Hongarije verdedigde, een land nota bene waar nét enige democratisering op gang begon te komen.

Nee, de PvdA ging destijds zo ver niet. Maar voor politieke samenwerking met de ondemocratische CPN deinsden de sociaaldemocraten beslist niet terug. Zo vond de PvdA het niet bezwaarlijk om in 1966 samen met de CPN, een partij die vanwege het heulen met onderdrukkende regiems door de BVD in de gaten werd gehouden, in het Amsterdamse college te stappen. Evenmin had de PvdA er moeite mee om bij de Statenverkiezingen van 1982 met de CPN een lijstverbinding aan te gaan.

Dit alles betekent natuurlijk niet dat Cohen geen kritiek mag hebben op de PVV. Ook niet dat hij die kritiek niet gepaard mag laten gaan met een ethisch, een moreel oordeel. Wel zou hij er goed aan doen om bij het kiezen van de toonhoogte van zijn kritiek het niet altijd zo fraaie verleden van links in gedachten te houden.

Zoals hij er ook goed aan zou doen om bij zijn kritiek op VVD en CDA te bedenken hoever zijn eigen partij in het verleden is gegaan in het samenwerken met de niet altijd even frisse CPN.