De sfeer aan de onderhandelingstafel verslechterde, er waren er steeds meer schorsingen nodig en beide partijen maakten overuren om elkaar in de media zwart te maken.

Ook gesprekken tussen Balkenende en Bos onder vier ogen konden de lucht niet meer klaren. „De sfeer was donderdagavond om te snijden. Op deze manier schoot het niet op. PvdA’ers wilden steeds plannen zien. Wouter had ook een tamelijk forse vraagstelling. Zo van: Wat heb je dan?” Toen het CDA vervolgens een eigen financieel plan op tafel legde, was de breuk een feit.

Balkenende geeft toe dat hij niet blij was met de opstelling van de informateurs Donner (CDA) en Leijnse (PvdA), die, net als de PvdA, het CDA-plan afwezen. Van een ruzie tussen hem en vertrouweling Donner is echter geen sprake. „Absolute onzin. Van wie komt zo’n verhaal? Juist, van de PvdA. Dat zegt toch genoeg.”

De demissionaire premier voelt zich niet beschadigd door de kritiek die deze dagen op hem neerdaalt. „Ik heb de afgelopen jaren natuurlijk wel wat meegemaakt. Maar we moeten oppassen dat dit alles niet leidt tot verzuurde verhoudingen. Als Wouter eerlijk is, zegt hij ook dat een samenwerking er gewoon niet in zat.”

Balkenende richt zich nu op een andere coalitie. Hij heeft twee voorwaarden: „Nederland heeft een stabiele regering nodig en er moet sprake zijn van een meerderheid in het parlement.” Er is dan alleen een coalitie mogelijk met de VVD aangevuld met LPF, D66 of de christelijke partijen. Het is volgens de CDA-leider te vroeg om al een keuze te maken.

Intussen zijn fractieleden van CDA en PvdA vrijdag begonnen elkaar de schuld van het mislukken van de formatie in de schoenen te schuiven. Volgens het CDA valt er met de PvdA niet te onderhandelen, omdat de sociaal-democraten zich niet aan afspraken houden en omdat PvdA-leider Bos steeds wordt teruggefloten door zijn fractie. PvdA’ers zeggen dat juist CDA-leider Balkenende zijn fractie niet in de hand heeft.

Niet Balkenende, maar een groepje rond vice-fractievoorzitter Verhagen zou in werkelijkheid de baas zijn bij het CDA. Van dit groepje zouden de demissionaire staatssecretarissen Wijn en Van der Knaap en het jonge Limburgse kamerlid Eurlings de kern vormen.

Maar meer dan boze speculaties van PvdA’ers zijn het niet. CDA-kamerlid Rietkerk wijst erop dat de fractie de afgelopen dagen eindeloos veel tijd en energie heeft gestoken in de formatie van een CDA-PvdA-kabinet. Bovendien was er op zeker moment een financieel akkoord. Dat sluit je niet af als je eigenlijk een andere coalitie wilt, zo wordt in CDA-kringen gezegd.

Soms ging het afbranden van de tegenpartij via de media zo snel, dat de pers eerder op de hoogte was dan de hoofdrolspelers. Zo kregen journalisten donderdagavond uitvoerig van PvdA-bronnen te horen dat een door het CDA ingediend bezuinigingslijstje niet deugde, terwijl Balkenende en zijn formatieteam nog van niets wisten. Balkenende noemt dat „een gebrek aan integriteit.”

De kiezers stellen vooral het CDA verantwoordelijk voor het mislukken van de kabinetsformatie. Dat valt op te maken uit peilingen naar politieke voorkeur. Als er nu verkiezingen zouden zijn, zou het CDA 34 zetels halen, tien minder dan het momenteel heeft.

Bijna twee op de vijf mensen (39 procent) geven daarbij de schuld van het mislukken van de formatie aan het CDA. Dat is bijna twee keer zoveel als de 22 procent die met de beschuldigende vinger richting PvdA wijst. Voor 37 procent van de bevolking treft beide partijen blaam. De peilingen werden gehouden door Maurice de Hond.

De PvdA zou ook 34 zetels halen, maar stond daar volgens de peilingen vorige week ook al op. De partij heeft nu 42 mensen in de Tweede Kamer. VVD en LPF winnen in vergelijking met vorige week, respectievelijk vier en twee zetels.

Het vertrouwen in zowel Bos als Balkenende staat met respectievelijk 4,9 en 4,7 lager dan „ooit door mij gemeten”, aldus De Hond.