‘Oppermartelaar’ Duch krijgt 35 jaar cel
PHNOM PENH (ANP) – Het Cambodjatribunaal heeft maandag, ruim drie decennia na de val van het schrikbewind van de Rode Khmer, de eerste veroordeling uitgesproken tegen een kopstuk van deze maoïstische beweging. Kaing Guek Eav, alias Kameraad Duch, was tussen 1975 en 1979 hoofd van de beruchte gevangenis Tuol Sleng (S-21) en kreeg daarvoor 35 jaar gevangenisstraf opgelegd.
In S-21 werden volgens het tribunaal zeker 12.272 Cambodjanen vermoord. Niet meer dan twaalf personen overleefden hun verblijf in de gevangenis. Gedetineerden werden hier gemarteld, uitgehongerd, verkracht en geëxecuteerd.
Nabestaanden van slachtoffers reageerden teleurgesteld op het vonnis. „Dit is geen gerechtigheid”, citeerde BBC News Hong Sovath, wiens vader werd vermoord in S-21. „Ik wilde levenslang voor Duch.”
De Rode Khmer terroriseerden de bevolking van Cambodja op gruwelijke wijze. De beweging beschouwde intellectuelen als de belangrijkste vijand. In de praktijk werd iedereen met enige opleiding naast inwoners van steden doelwit van vervolging.
In vier jaar tijd vonden circa twee miljoen ‘vijanden’ van de Communistische partij van Kampuchea, zoals Cambodja eind jaren zeventig heette, de dood, op een bevolking van ongeveer zeven miljoen mensen. Zij stierven in gevangenissen zoals Tuol Sleng en in werkkampen op het platteland, de zogenoemde ”Killing Fields”.
Kameraad Duch was voor veel Cambodjanen decennialang de verpersoonlijking van het Kwaad en een van de laatste Rode Khmer die Cambodja ontvluchtten toen het leger van Vietnam in 1979 een einde maakte aan het terreurregime. In de jaren die volgden, verbleef Duch vermoedelijk in Thailand en China. Eind jaren ’90 keerde hij terug naar Cambodja, waar toen niet meer gevochten werd. In mei 1999 werd hij opgepakt.
Tijdens zijn proces, dat vorig jaar maart begon, heeft de de belangrijkste beul van de Rode Khmer om vergeving gevraagd. Hij stelde ook zich tot christen te hebben bekeerd. De aanklagers van het Cambodjatribunaal eisten uiteindelijk veertig jaar cel tegen hem.
De vijf rechters stellen in hun vonnis dat de 67-jarige Kaing Guek Eav zich schuldig heeft gemaakt aan „schokkende” en „gruwelijke” misdaden. In de praktijk zal Duch nog negentien jaar in zijn cel moeten doorbrengen. Hij kreeg aftrek omdat hij al sinds 1999 achter tralies zit en omdat regels zijn geschonden bij zijn detentie.
Mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch en Amnesty International omschreven het vonnis in de zaak-Duch maandag als een mijlpaal voor Cambodja. Daarnaast moet de uitspraak volgens deze organisaties een eerste stap zijn op weg naar meer veroordelingen van kopstukken van de Rode Khmer.
De autoriteiten in Cambodja zijn echter verdeeld over de noodzaak van meer processen. Zij willen het verleden laten rusten en de economie van het land opbouwen. Internationale waarnemers, waaronder HRW en Amnesty, stellen dat het voor de ontwikkelling van de rechtsstaat in Cambodja essentieel is dat de nog in leven zijnde hoofdverantwoordelijken uit de Rode Khmertijd worden berecht.
Pol Pot, de leider van de Rode Khmer, ontkomt aan vervolging. Hij stierf in 1998 in de jungle van Cambodja.