De ervaring leert dat het bij veel werkgevers erg gemakkelijk is om je ziek te melden en dat werknemers van deze gelegenheid ook (volop) gebruikmaken. Voordat er enige actie wordt ondernomen en voordat de betrokkene op het spreekuur van de bedrijfsarts moet verschijnen, zijn er al snel twee weken verstreken.

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat bij minder dan 25 procent van de ziekmeldingen de werknemer in het geheel niet in staat was het werk te verrichten. In de overgrote meerderheid van de gevallen heeft de werknemer dus kunnen kiezen tussen twee opties: thuisblijven of toch maar naar het werk gaan.

Als er weinig positieve prikkels (bijvoorbeeld een prettige werksfeer) en weinig negatieve prikkels (bijvoorbeeld een onderzoek door een bedrijfsarts op korte termijn) zijn, zal de werknemer sneller kiezen voor een ziekmelding. Een hoog ziekteverzuim kan naar beneden worden bijgesteld door het opvoeren van deze prikkels.

Een van de belangrijkste is het aanscherpen van de controleregels, waaronder het op zeer korte termijn bij de bedrijfsarts laten komen. Ga maar eens na. Een bedrijf met een brutosalariskostenpost van 10 miljoen euro per jaar en een ziekteverzuimpercentage van 6 procent heeft bij een daling naar 4 procent op jaarbasis een extra winst gemaakt van circa 200.000 euro.

Terug naar het arbeidsrecht. Wat kan een werkgever doen als een werknemer het verzuimreglement niet naleeft, bijvoorbeeld door niet op het spreekuur van de bedrijfsarts te verschijnen? Voor dergelijke overtredingen, althans voor zover het gaat om een schriftelijk verzuimreglement, heeft de wetgever een bijzondere sanctie bedacht: het opschorten van de loonbetaling. Let wel, het gaat slechts om een opschorten van het loon. Zodra de werknemer zich weer aan de regels houdt, moet het loon met terugwerkende kracht worden betaald.

Uiteraard kan de werkgever de werknemer ook berispen voor de overtreding, maar een veel zwaardere sanctie als ontslag op staande voet is in beginsel niet aan de orde. Volgens de Hoge Raad levert het enkele overtreden van controlevoorschriften bij ziekte geen reden voor ontslag op staande voet op. Deze vergaande vorm van ontslag is alleen mogelijk als er behalve de geconstateerde overtreding van de controlevoorschriften nog andere feiten en omstandigheden – ”bijkomende omstandigheden”– zijn. Denk bijvoorbeeld aan een werknemer in de bouw die niet komt opdagen op het spreekuur van de bedrijfsarts maar ook (en dat is een bijkomende omstandigheid) aan het klussen is bij vrienden.

Naar mijn mening vormt het bij herhaling niet naleven van controlevoorschriften (nog) niet de kwalificatie ”bijkomende omstandigheden” op. Het moet gaan om andersoortig (wan)gedrag. Wel kan het herhaaldelijk niet naleven van controlevoorschriften aanleiding geven om de kantonrechter te verzoeken de arbeidsovereenkomst te ontbinden. Het ligt in zo’n geval niet voor de hand dat de rechter, als het verzoek wordt toegewezen, een ontslagvergoeding aan de werknemer toekent.

De auteur is hoogleraar arbeidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Reageren aan scribent? socialezaken@refdag.nl

Dit is het derde deel in een serie over ziekte op de werkvloer. Volgende week deel 4.