Nederland is van oudsher een delta van verschillende Europese rivieren. We leven in ons land letterlijk op de rand, en dat veroorzaakt een grote diversiteit aan natuur. Zo hebben we schitterende hoogvenen, laagvenen, rivierdelta’s, rivierterrassen langs de Maas, kalkgraslanden, heggenlandschappen, veenweiden en een schijnbaar woeste Waddenzee. Nederland is rijk aan diversiteit. En bij geval is ons land ook nog eens dichtbevolkt, wat zorgt voor een grote ruimteclaim. Elke vierkante meter telt.

De Nederlandse overheid is in 1990 gestart met het verbinden van al de prachtige natuurgebieden die ons land herbergt. Dit heet in beleidstermen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Het doel is om in 2018 700.000 hectare natuur met elkaar verbonden te hebben, en voor een deel nieuw aangelegd te hebben. Dat lijkt heel wat, maar een groot deel daarvan is water.

De realisatie van de EHS ligt al jarenlang achter op schema. Er wordt te weinig grond verworven. Om het doel van 2018 te behalen, moet de overheid dus grond blíjven verwerven. Dat dit doel niet gehaald lijkt te gaan worden vóór 2018, hoeft niets af te doen aan de ambitie als zodanig. De praktijk wijst echter uit dat er reeds wordt bezuinigd op grondverwerving voor natuur. Zo heeft de provincie Gelderland recent een aankoopstop ingesteld in diverse delen van de provincie.

Het is goed om duidelijk te stellen dat alle natuurbeherende instanties in Nederland voor hun beheer overheidsgelden krijgen. Van dat bedrag moet de beheerder in het betreffende jaar zijn gehele beheer in dat gebied doen. Deze financiële bijdragen zijn niet dusdanig hoog dat alle wensen van de beheerder ervan bekostigd kunnen worden. Natuurbeheer vergt een creatieve omgang met het kleine potje geld dat er beschikbaar is.

Als er nu wordt bezuinigd op natuurbeheer, kunnen veel noodzakelijke voorzieningen niet meer onderhouden worden. Denk daarbij aan bijvoorbeeld paden, bankjes, prullenbakken en borden. En wie wordt daarvan de dupe, naast de natuur? Juist, de recreërende Nederlander!

Weidevogels

Het siert Hoekstra niet om in zo’n korte bijdrage veel van de gevoelige thema’s in natuurbeherend Nederland aan de kant te zetten. De aanleg van moerassen is wel degelijk noodzakelijk, al was het maar om ons land op een creatieve wijze van water te blijven voorzien. Moerassen –en in specifiekere zin: verschillende moerasplanten– zuiveren namelijk water op een geheel natuurlijke wijze. Moerassen zijn ook nodig als klimaatbuffer.

En de predatie van weidevogels die Hoekstra aanhaalt leidt al jarenlang tot verhitte discussies 
in de vogelbeschermingswereld. Het laatste woord is daarover 
nog niet gezegd, maar om de 
vos, zwarte kraai en ekster nu opeens als hoofdverantwoorde­
lijke aan te wijze voor de afname van de weidevogels is heel discutabel.

Wat Hoekstra verder te berde brengt over ganzen, het opofferen van landbouwgrond voor natuur en de mogelijke tegenstelling tussen landbouw en natuur is op dezelfde wijze te nuanceren. Daarvoor ontbreekt in deze bijdrage echter de ruimte. Het geeft wel aan dat zulke ingewikkelde vraagstukken niet met een paar zinnen weg te zetten zijn.

Het is ten slotte goed om te realiseren dat ”natuur” meer is dan het plaatje dat wij zien. Wanneer wij door een bos fietsen of over de heide lopen, zien wij dit als een foto. We zien het, slaan het op als referentiekader, maar ”lezen” het landschap niet verder.

Heideveld

Neem bijvoorbeeld een heideveld. Dat is een complex ecosysteem waarin allerlei soorten planten en dieren met elkaar in verbinding staan en op elkaars aanwezigheid reageren. Al die levende wezens bij elkaar vormen het beeld ”heide”.

Maar de meeste mensen zien die afzonderlijke onderdelen niet zozeer als behorend tot het dynamische systeem ”heide”. Wie op de hei een zandhagedis tegenkomt, roept misschien verwonderd 
uit: „Hé, een hagedis!” maar zal minder snel de link leggen tussen het feit dat hij op de heide is en het voorkomen van de zandhagedis.

Dit voorbeeld geeft aan de hele leefomgeving om ons heen veel complexer en dynamischer is dan wij denken en vermoeden. Om het systeem goed te begrijpen, is onderzoek bittere noodzaak.

Pas als we de feiten denken 
te kennen, kunnen we uitspraken doen over bepaalde zaken. Dat behoedt voor ongenuanceerde uitspraken, maar laat tevens 
zien dat die mooie natuur veel minder (economisch) nutteloos 
is dan velen tegenwoordig den­
ken.

De auteur is student bos- en natuurbeheer en actief betrokken in natuuronderzoek en -bescherming.