De vuvuzela, ik had er nog nooit van gehoord. Waar een WK voetbal al niet goed voor is. Het blaasinstrument, een soort trompet met een geluidsdruk van 131 decibel aan de hoorn, is vooral populair onder voetbalfans in Zuid-Afrika. En met het WK nu ook in veel andere landen.

En dan: ”Te veel dokters kiezen de dood”. Niet alleen in de zin dat artsen doden. Nee, ze hebben ook een verhoogd risico op burn-out, depressie, misbruik van verdovende middelen én suïcide. Dat meldt het jongste nummer van artsenblad Medisch Contact. Een redelijk duurzame wens om te sterven dus. Maar de betreffende artsen praktiseren nog en zijn nog geen 70-plus. Daarom zien we hun dood niet als het ‘voorrecht’ dat het burgerinitiatief Uit Vrije Wil bepleit.

Dat laatste initiatief is een uiting van een bredere neoliberale moraal van verwende babyboomers. Voor hen heeft niets nog betekenis: genot is het enige intrinsieke, wezenlijke goed. Alles moet wijken voor een zogenaamde emancipatie, een zogenaamde non-discriminatie en een zogenaamde vrijheid.

Wat in Nederland niet normaal is, moet de laatste decennia normaal worden gevonden. En dat niet alleen, er is ook een morele dwang naar anderen om mee te werken aan ”mijn” abnormale zelfbeschikking, de morele plicht om ”mijn” opvatting in elke organisatie en zelfs in elke kerk (waarvan ik niet actief deel uitmaak) officieel te laten accepteren. Een overheersende en fundamentalistische afgoderij, die geen andere geluiden toelaat.

Zwerm bijen

Terug naar de vuvuzela’s. Ze veroorzaken een aanhoudend en door velen als irritant ervaren geluid. Als een gigantische zwerm woedende bijen. Ze overstemmen alles, zelfs het fluitsignaal van de scheidsrechter. Is de genoemde neoliberale moraal ook niet als een allesoverheersend getoeter van een symbolische vuvuzela?

Hoe komt het dat zo veel mensen dit geluid niet meer als irritant ervaren? Wat mankeert er aan de conclusie van paus Johannes Paulus II (1920-2005) dat we leven in een cultuur van de dood? Stelt hij niet terecht dat als God geen zin heeft, de mens dat ook niet meer heeft? Alle aandacht gaat dan uit naar het materiële.

Wat mankeert er aan de analyse van de Amerikaanse socioloog en cultuurcriticus Philip Rieff (1922-2006) dat waar geen verboden meer gelden en er geen morele grenzen meer zijn, de dood heer en meester is? Cultuur is nodig om mensen een halt toe te roepen, om grenzen te stellen aan hun begeerten. Het nee tegen de dood is de grens der grenzen, aldus Rieff.

Doof en stom

En welke macht, welke afgod overheerst als symbolische vuvuzela mijn denken? Welke macht verdooft mij, zodat ik leef in een roes en bedwelmd wordt voor de werkelijkheid?

Dit doet denken aan wat de Bijbel beschrijft als demonische macht. Die maakt doof én stom (Markus 9:14-29). Alleen Jezus kan die doodsvijand overwinnen.

De auteur is directeur van de Nederlandse Patiëntenvereniging (NPV).