„Partijsoldaat tegenover vrijheidsstrijder”, zo typeren vrij vertaald de media de tweestrijd tussen CDU-politicus Christian Wulff en een voormalige burgerrechtenactivist in de DDR, Joachim Gauck. Gauck is als partijloze kandidaat door de rood-groene oppositie van SPD en Groenen naar voren geschoven.

Wulff wil liever gezien worden als de man die zich inzet voor de saamhorigheid in de samenleving. De christendemocraat maakte zich onder andere verdienstelijk door eerder dit jaar voor het eerst een moslima een ministerspost in een deelstaat toe te kennen.

De charismatische Gauck, na de val van de Muur tien jaar beheerder van het Stasiarchief, profileerde zich op zijn rondreis door de Bondsrepubliek als een vrijheidsdenker die steeds weer spreekt over de waarde van de democratie en over de verantwoordelijkheid van iedere burger om die te beschermen. Grote woorden die goed aankomen: als het aan de bevolking ligt, wordt Gauck de nieuwe president van Duitsland.

In de eerste twee stemronden is een absolute meerderheid vereist. In een eventuele derde ronde is het voldoende om de meeste stemmen te halen. Naast Wulff en Gauck doen nog twee kandidaten mee, maar die maken weinig kans.

Met de nominatie van CDU-politicus Wulff, drie dagen na het onverwachte terugtreden van Horst Köhler, eind vorige maand, toonden de kopstukken in de regeringscoalitie daadkracht. Dat moest ook wel, want volgens de grondwet dient er binnen dertig dagen een nieuwe president te zijn gekozen.

Toch was die daadkracht tamelijk krampachtig. Al maandenlang rommelt het in de regeringscoalitie van Angela Merkel. Vooral de Beierse CSU, de zusterpartij van Merkels christendemocratische CDU, en de liberale FPD van minister van Buitenlandse Zaken Guido Westerwelle kunnen het op geen enkel belangrijk punt eens worden. Over hete hangijzers zoals de hervorming van de gezondheidszorg wordt al maandenlang zonder resultaat gediscussieerd.

„Je kunt niet de hele tijd kwakkelen en dan in één keer zo’n nominatie voor het presidentschap doordrukken”, zegt de Passauer politicoloog Heinrich Oberreuter, die het verkiezingsproces op de voet volgt. „Vooral in enkele deelstaatverbanden van de FDP en de CDU heerst grote ontevredenheid over het gebrek aan leiding en over het feit dat de nominatie werd gedaan zonder dat de partijen eerst gehoord zijn.”

Is deze verkiezing een vertrouwensvraag voor de regering van Angela Merkel?

„Jazeker. Wordt Wulff niet al in de eerste ronde gekozen, dan is dat vooral een motie van wantrouwen tegen het leiderschap van Merkel en Westerwelle. Want eigenlijk hebben CDU/CSU en de FDP een confortabele meerderheid in de Bondsdag.

Wat moet Merkel veranderen?

„Wat we nu beleven is een democratievijandige regeringsstijl. Impopulaire maatregelen worden almaar uitgesteld. Het ontbreekt deze regering aan een herkenbare lijn. Dat moet veranderen, anders verliest de Duitse burger zijn vertrouwen in de democratie.”

Zou het niet beter zijn om de president direct door de bevolking te laten kiezen, of de verkiezing niet aan partijpolitiek te onderwerpen, zoals oud-president Von Weizsäcker voorstelt?

„De stemming blijft geheim, dus de afgevaardigden in de Bondsdag kunnen nu al vrijuit stemmen. In de Republiek van Weimar hadden we destijds een direct gekozen president, die herhaaldelijk in conflict kwam met het parlement. Daar hebben we een trauma aan overgehouden. Het is zinvol om een president te hebben die door een politieke meerderheid wordt gesteund.”

En wat als Gauck toch president wordt?

„Zo ver zal het niet komen. ‘Dissidenten’ in de eerste ronde zullen zich afvragen of ze politieke chaos willen en in een tweede of derde ronde waarschijnlijk toch voor Wulff stemmen. Zo niet, dan stapt bondskanselier Merkel waarschijnlijk binnen 24 uur op.”