Zondag kozen de Colombianen in een tweede verkiezingsronde een nieuwe president: Juan Manuel Santos. Santos was minister van Defensie onder zijn populaire voorganger Alvaro Uribe en is medeverantwoordelijk voor de harde aanpak van de afgelopen acht jaar in de strijd tegen de guerrilla. Iedereen verwacht dat hij diens beleid zal voortzetten.

Wordt het dus steeds veiliger in Colombia? Het is maar vanuit wiens perspectief je naar de dramatiek van het Latijns-Amerikaanse land kijkt. De ontheemden in Colombia vrezen meer onderdrukking en schending van mensenrechten. Voor hen is deze verkiezingsuitslag dramatisch.

Tien procent van de Colombiaanse bevolking is in eigen land op de vlucht: 3,5 tot 5 miljoen mensen. Daarmee heeft Colombia na Sudan het hoogste aantal interne vluchtelingen (ontheemden) ter wereld. De Colombiaanse overheid zegt dat zij slachtoffer is van de linkse guerrillabewegingen, waarvan de FARC de sterkste en meest bekende is. Dat zij zelf mede schuldig is aan dit conflict en een deel van haar eigen bevolking onderdrukt is wel bekend bij internationale organisaties van de Verenigde Naties, maar onvoldoende in de rest van de wereld.

Onder het bewind van Uribe is het geweld en het aantal ontheemden toegenomen. Ook zijn zeker 2000 mensen buitenrechtelijk geëxecuteerd: op het hoofd van ieder dood FARC-lid stond een beloning. Als gevolg hiervan werden om het geld armen uit de sloppenwijken vermoord en een FARC-pak aangetrokken.

In Colombia is veiligheid een belangrijk thema. Voor wiens veiligheid zet de Colombiaanse overheid zich in? Voor die van de grote bedrijven en de rijken, die beschermd worden door de rechtse paramilitairen. Ze komt niet op voor de veiligheid van boeren, ontheemden en armen uit de sloppenwijken. Terwijl de overheid de strijd tegen de guerrillabeweging FARC opvoert en de daders van mensenrechtenschendingen de kans biedt om te demobiliseren, heeft zij geen enkele aandacht voor de rechten van de slachtoffers: de ontheemden. De overheid spreekt van een democratische veiligheidsoperatie, maar volgens ontheemden is het een militaire onderdrukking van de eigen bevolking. Martelingen, verdwijningen en seksueel misbruik worden onzichtbaar gemaakt en daardoor vaak niet bestraft.

Een derde van de ontheemden bestaat uit Afro-Colombianen, die sinds de 17e eeuw in de Colombiaanse kustprovincie Choco te werk werden gesteld op bananenplantages en in goudmijnen. Een Afro-Colombiaanse vluchteling vertelt: „De guerrilla zegt te vechten tegen de onderdrukking van de bevolking, maar inmiddels gaat het hem om geld en macht. Zolang de regering haar eigen bevolking onderdrukt, heeft de guerrilla recht op bestaan en daar dus ook baat bij. Wij zitten gevangen tussen drie groepen: de guerrilla, de paramilitairen en de overheid.”

Jorge Rojas van mensenrechtenorganisatie Codhes verwacht dat met Santos aan de macht de schendingen van mensenrechten zullen doorgaan en dat het zelfs erger zal worden dan onder Uribe. Rojas: „De verkiezingsuitslag laat zien hoe mensen zich laten voorliegen door de overheid. We hebben geen onafhankelijke media. Onze kranten zijn in handen van de familie van Santos (El Tiempo) en van andere belangrijke ondernemingen met banden met de regering. We moeten de media en de bevolking zien te overtuigen van wat er werkelijk gebeurt in dit land.”

Colombia wil vrijhandelsverdragen sluiten met de Verenigde Staten en met Europa. De vluchtelingen vrezen dat de strijd om hun grond daardoor nóg meer zal toenemen. Er is met name veel interesse om grootschalige oliepalmplantages aan te leggen als biobrandstof voor onze energievoorziening. De ontheemden in Colombia zijn bang dat dit tot een economische crisis op het platteland zal leiden, met nog meer ontheemden en nog meer onderdrukking tot gevolg. Laten we zorgen dat deze vrijhandelsverdragen niet doorgaan zolang de Colombiaanse overheid de rechten van ontheemden niet beschermt.

De auteur werkt bij ICCO en Kerk in Actie, die steun bieden aan ontheemden in Colombia. Tijdens de verkiezingsperiode bezocht zij diverse Colombiaanse organisaties van ontheemden. Haar dagboek is te lezen op www.kerkinactie.nl/dagboekcolombia.