Misschien iemand als Mirjam, een meisje van 17 jaar dat twee grote wensen heeft: het bezitten van een fotocamera en wegtrekken uit het dorp om Nederlands te gaan studeren. Beide wensen worden vervuld, maar leveren Mirjam de verwachte vrijheid niet op.

”Zeesteen” is Janneke Holwarda’s debuut. De stijl is opvallend en sterk. Zonder franje, beschouwend en van een afstand als een fotografe, schetst ze de hoofdpersoon. De roman begint met de zinnen: „Ze is de jongste. En de vreemdste. Moeder had het zelf gezegd toen de tantes op bezoek waren.” Mirjam blijkt een meisje te zijn dat een eenling is vanaf de eerste dag van haar leven. Ze typeert zichzelf als dwarsligger, omdat ze zo vaak zo genoemd is.

Als ze voor het eerst van haar leven in aanraking komt met tederheid, valt de wal van weerstand om. Helaas niet op de goede manier, ze claimt de ander totaal zodat ze op haar beurt wéér een verstikkende omgeving creëert. Praten lukt haar niet; seksualiteit speelt als vorm van communicatie een belangrijke (maar integer beschreven) rol.

”Zeesteen” is een boeiende en aangrijpende roman. Holwarda heeft een Hollands aanvoelende, wat zwaardere stijl, die diepgang in het verhaal brengt. Mirjam houdt van Nijhoffs gedicht ”Middag” en leest voor: „Leven is iets heel stils en zachts: een stroom/ Dwars door het lichaam als het goede bloed.” Ze snakt naar die zachtheid, maar ze ontmoet veel hardheid. Haar broer David kan die hardheid niet aan; hij pleegt zelfmoord. Waarover vervolgens niet gepraat wordt, zijn naam wordt niet meer gekend.

Mirjam komt uit een kerkelijk milieu. Dat blijkt uit enkele zinnen in de roman. Heel anders dan in bijvoorbeeld ”Dorsvloer vol confetti” speelt godsdienst ogenschijnlijk geen rol. Maar tussen de regels door is de invloed wel degelijk te merken, omdat het milieu er mede door is bepaald. De West-Friese zwijgzaamheid zal in dit opzicht overigens ook een rol spelen.

Ik ben geboeid geraakt door ”Zeesteen” omdat de schrijver in staat is karakters te tekenen. Een voorbeeld: De moeder „doet haar jas tot aan haar kin dicht, terwijl ze met haar andere hand het sjaaltje daaronder strak probeert te houden en met haar elleboog haar handtas stevig onder haar oksel klemt.” Ik zie haar voor me en begrijp dat ze niet anders kan omdat het leven haar zo heeft gemaakt.

Na het dichtslaan blijft het boek napraten. Wie van de buitenwereld en van de kring van bekenden laten wij in ons innerlijk kijken? Niet naar onze gewenste buitenkant of opgehouden schijn, maar naar onze werkelijke binnenkant. Hoe vaak zetten wij ons (godsdienstige) masker af zodat anderen werkelijk weten wie we zijn en zich aan ons kunnen spiegelen? Zonder camera, van mens tot mens?

Zeesteen, Janneke Holwarda; uitg. Marmer, Baarn, 2010; ISBN 978 94 6068 010 6; 198 blz.; € 16,95.