Een akkoord daartoe werd getekend op een boot bij het Luxemburgse plaatsje Schengen, op de grens met Duitsland 
en Frankrijk. Vandaar de benaming Schengenzone voor het gebied van inmiddels 25 landen die onderling geen grenscontroles meer toepassen.

Van de EU-landen doen nu alleen Engeland en Ierland bewust niet mee. Zij zeggen als eiland niet te kunnen meewerken aan het opheffen van grenscontroles. Bulgarije, Roemenië en Cyprus doen nog slechts gedeeltelijk mee. Maar de niet-EU-landen Zwitserland, Noorwegen en IJsland hebben zich wel aangesloten bij de Schengenzone.

Na het akkoord in Schengen, waar op de oever een monument nog aan de ondertekening herinnert, gingen de grensposten op 26 maart 1995 daadwerkelijk dicht bij de toen zes deelnemende landen. Vrachtwagens konden vol gas doorrijden, net als de personenwagens.

Veel kantoortjes van de grensposten zijn gesloopt of hebben een andere bestemming gekregen. Maar bijvoorbeeld bij de grenzen op de snelwegen naar Frankrijk en Luxemburg staan de kantoortjes er nog. Automobilisten moeten er ook nog steeds afremmen tot zo’n 30 kilometer per uur. Af en toe houdt de politie nog controles op willekeurige voorbijgangers.

De paspoortvrije zone heeft inmiddels wel enige kritiek gekregen. Sommigen menen dat de openheid het criminelen te makkelijk maakt om vrij te reizen. Bij het Europees kampioenschap voetbal in 2008 voerden Oostenrijk en Zwitserland de grenscontroles tijdelijk in, om hooligans te kunnen weren.

Probleem is ondertussen dat het huidige computersysteem van de samenwerkende marechaussees van de Schengenlanden wat verouderd raakt. Het systeem kan nog geen vingerafdrukken of andere biometrische gegevens aan, hoewel veel paspoorten daar al van zijn voorzien.

De invoering van een verbeterd computersysteem voor grenscontrole op mensen die de EU binnenkomen of verlaten, stuit op grote technische problemen. Het systeem had al in 2006 moeten werken. Maar EU-commissaris Cecilia Malmström (Binnenlandse Zaken) zei vorige week dat de vertraging tot minstens 2013 duurt. Criminelen kunnen daardoor voorlopig nog te makkelijk Nederland en andere EU-landen binnenkomen of verlaten, klaagde toenmalig minister Ter Horst (Binnenlandse Zaken) nog in januari vorig jaar.