Kiezer zet politiek Den Haag voor het blok
DEN HAAG (ANP) – De kiezer heeft de politiek woensdag voor een razend ingewikkelde opdracht gesteld. De VVD en de PvdA lijken bij de Tweede Kamerverkiezingen exact even groot te worden en daarmee tot elkaar veroordeeld in een kabinetsformatie. De PVV van Geert Wilders boekt een monsterwinst en het CDA van premier Jan Peter Balkenende een historisch groot verlies.
Doordat de linkse partijen de PVV hebben uitgesloten, lijken er eigenlijk maar weinig coalities mogelijk. Een mogelijkheid is een centrum-kabinet van VVD, PvdA en CDA (maar onwaarschijnlijk vanwege het enorme verlies van het CDA). Paars-plus bestaande uit de VVD, de PvdA, GroenLinks en D66 kan rekenen op 83 zetels. Probleem is hier echter dat VVD-leider Rutte die combinatie buitengewoon onwaarschijnlijk heeft genoemd en vooral heeft gewezen op de verschillen met de PvdA. De derde mogelijkheid (VVD, PVV, CDA en SGP) steunt op een nipte meerderheid van 76 zetels.
De overeenkomsten met 1994 waren woensdag groot. Ook toen verloor het CDA twintig zetels. PvdA, VVD en D66 vormden vervolgens na 111 dagen formeren het eerste Paarse kabinet, met de confessionelen voor het eerst in 76 jaar buiten de regering. De Paarse liefde zou acht jaar onder leiding staan van PvdA-premier Wim Kok totdat Pim Fortuyn met zijn campagne tegen de ‘Paarse puinhopen’ er in 2002 eigenhandig een einde aan maakte. De toen nog verse CDA-leider Jan Peter Balkenende kwam bovendrijven als premier.
In de campagne werd de afgelopen weken het belang van ‘historische verkiezingen’ benadrukt. Nederland zou voor een cruciale keuze staan. De kiezer was daar niet van onder de indruk en kwam maar matigjes in de benen naar de stembureaus. De opkomst ligt met 74 procent maar nipt boven het diepterecord van 1998 toen 73,3 procent van de stemgerechtigden kwam opdagen. Het percentage van woensdag ligt ruim 6 procentpunt lager dan vier jaar geleden.
VVD-leider Mark Rutte, de afgelopen weken de trotse koploper in de peilingen, zakte de laatste week wat in en werd daardoor toch onverwacht nog bijgehaald door Job Cohen van de PvdA. Het lijkt daarmee voor de hand te liggen dat koningin Beatrix twee informateurs benoemt: een van VVD- en een van PvdA-huize.
Maar dan beginnen de problemen pas. De VVD stelde woensdag dat het logisch lijkt om met de PVV van Geert Wilders te praten omdat die de grootste zetelwinst van allemaal heeft behaald. De PvdA heeft voor de verkiezingen al gesteld dat ze hoe dan ook niet met de PVV wil praten.
Het CDA is na een enorm verlies van bijna de helft van de kiezers van vier jaar geleden uitgekomen op een historisch dieptepunt van 21 zetels. CDA-minister Maxime Verhagen sprak van een dramatische uitslag. Het kan bijna niet anders dan dat die een einde maakt aan een tijdperk van negen jaar leiderschap bij de christendemocraten. De ministers Ab Klink en Maxime Verhagen lijken de meeste kans te maken hem op te volgen.
