”Vriend of vijand: islam in de schaduw van de Twin Towers”
Auteur: Herman Takken & Wim Hoogendijk (Midden-Oostenreeks, deel 28), uitg. Medema, Vaassen, 2002
ISBN 90 6353 3918
Pagina’s: 80
Prijs: € 8,75. In ”Vriend of vijand”, een boekje over de islam in de schaduw van de Twin Towers, geven de auteurs een genuanceerd beeld van deze godsdienst.

Het achtentwintigste deel van de Midden-Oostenreeks is gewijd aan de islam. Uitgeverij Medema heeft een zeer dun, goed geïllustreerde brochure, voorzien van informatieve kadertjes, op de markt gebracht die de christelijke lezer informeert over de islam in deze tijd. Herman Takken schreef het algemene deel over de geschiedenis en de religie van de islam, Wim Hoogendijk behandelde de politieke islam, terwijl beide auteurs het slothoofdstuk over christenen en de islam schreven.

In hun voorwoord geven de auteurs zich eerlijk rekenschap van hun christelijke, pro-Israëlische vooroordelen. In een kort historisch overzicht wordt de openbaring van de islam door de engel Djibriel aan Mohammed, diens vlucht vanuit Mekka naar Medina, de kaliefenperiode, het te boek stellen van de koran en de militaire expansie van de islam tot en met het einde van het Osmaanse rijk in de twintigste eeuw beschreven.

De islamitische geloofsleer komt aan bod met de nadruk op de eenheid van God (Allah is het Arabische woord voor God, en wordt ook door christenen gebruikt) en de uniciteit van Mohammed, evenals de vijf rituele pijlers en de zes dogma’s.

Hoogendijk definieert de politieke islam als ”religie (…), gebruikt als motor voor politieke activiteiten”. Hij geeft een beeld van de islam en de politiek-islamitische organisaties in Nederland, met nadruk op de pluriformiteit in ideeën en de sociaal-etnische achtergronden van moslims. De verschillende opvattingen over de werkelijke oorzaak van islamitisch gemotiveerde terreuracties passeren de revue. Veel aandacht is er voor het Israëlisch-Palestijnse conflict.

Zere plek
Het slothoofdstuk behandelt de visie op ”dialoog”, opgevat als islam en christendom die twee paden bewandelen naar dezelfde god en vanuit dat gezichtspunt veel raakvlakken hebben. Hier tegenover staat het idee dat de islam een door de duivel geïnspireerde religie is. De auteurs nemen hierin een tussenpositie in en pleiten voor een eerlijke vergelijking tussen islam en christendom.

In hun visie zou je dus bijbelse vloekpsalmen en koranische geweldsteksten kunnen vergelijken, evenals christelijke geschiedenis met islamitische geschiedenis. Maar het is oneerlijk om het wereldbeeld van moslimterroristen te zetten naast een bijbeltekst als „Hebt uw vijanden lief, doet wel degenen die u haten…”

Hier leggen de auteurs hun vinger bij een zere plek in vele verhandelingen over de islam: de voorstelling van een islamitische visie als dé islam. Dit starre beeld wordt dan vervolgens vaak vergeleken met de meest ideale voorstelling van het christendom.

Het goede aan dit boekje is de poging om te laten zien dat de islam net als het christendom niet eenduidig is; beide maken historische ontwikkelingen door en worden door gelovigen op verschillende manieren uitgelegd.

De balans tussen het eerste, dogmatische deel en het tweede, historisch-politieke deel ondersteunt deze nuancering. Ook de foto’s onderstrepen het veelvormige gezicht van de islam. Tegelijkertijd vallen de auteurs soms toch in de valkuil van deze starre, ongenuanceerde voorstelling wanneer ze een verschijnsel verklaren vanuit dé „oosterse cultuur” (welke wordt dan bedoeld?), of in de titel waar „dé islam” provocerend voorgesteld wordt als „vriend of vijand.”

Mohammedaan
Het boekje onderscheidt zich positief van soortgelijke publicaties door het -weliswaar beperkte- gebruik van islamitische auteurs om een islamitisch gezichtspunt weer te geven. Wel gaan de schrijvers de mist in bij het gebruik van de door moslims volstrekt onjuist geachte term ”mohammedaan”. Moslims beschouwen zich namelijk als „aan God onderworpenen”, en niet als volgelingen van Mohammed.

De auteurs verdienen een compliment voor de presentatie van een complex fenomeen in een kort bestek. De zeer beperkte omvang is misschien te rechtvaardigen als het boekje een nieuwe groep lezers bereikt die geen tijd heeft voor echte inleidingen. En dan is het boekje niet het slechtste in zijn soort.