Deze zomer openen twaalf binnenstadkerken voor de 28e keer hun deuren voor het publiek, op initiatief van Kerken Kijken Utrecht. Een dagje kerken kijken voert langs serene godshuizen, uitbundige franje en onverwachte schoonheid.De Domkerk is ongetwijfeld de bekendste en drukst bezochte van de twaalf. Weliswaar in de schaduw van haar beroemde toren, toch domineert zij de omliggende bebouwing. Terwijl het eigenlijk maar een verminkt gebouw is. Het middenschip, dat ooit koor met toren verbond, werd tijdens de grote storm van 1674 weggevaagd en is nooit weer opgebouwd.

Beeldenstorm

Eerder al, in 1580, raasde een andere storm door het interieur van de Domkerk. De Beeldenstorm moest elk spoor van rooms-katholicisme vernietigen. Lege nissen, beschadigde praalgraven en beelden met afgeslagen gezicht houden de herinnering aan het eertijds van de Domkerk levend.

In zijn oorspronkelijke staat moet de kerk een mastodont zijn geweest. Wie nu binnenstapt, moet wellicht enige teleurstelling wegslikken. Hoog is-ie wel, maar verder? Wel imposant is het grote Bätzorgel uit 1831, dat tot voor kort regelmatig werd bespeeld door Jan Jansen, vader van de befaamde violiste Janine Jansen.

In elk van de twaalf kerken die meedoen aan Kerken Kijken zitten gidsen klaar om de geheimen van het kerkgebouw te ontvouwen. Bezoekers kunnen zelfstandig op ontdekkingstocht gaan, maar de verhalen van de gids brengen de eeuwenoude godshuizen pas echt tot leven.

Kluizenares

Neem de Jacobikerk. De middeleeuwse parochiekerk –gebouwd voor het gewone volk– doet op het eerste gezicht sober aan, ondanks de fraaie lichtval. Van rooms- katholieke franje is nauwelijks nog iets te zien.

Wie zich door de gids laat meevoeren door de Jacobi, staat echter voorlopig niet buiten. Hij verhaalt over de gildegraven en het Garrels-Meereorgel. Over de jacobsschelp, die overal in de kerk is terug te vinden. En over de pelgrims die ook nu nog vanuit Utrecht naar het Spaanse Santiago de Compostella lopen om het graf van de apostel te bezoeken.

Bijzonder is het verhaal van Alyt Ponciaens, de kluizenares die zich rond 1400 in de Jacobikerk liet inmetselen. Een hogere vorm van geestelijk leven, zo werd dat kluizenaarsbestaan gezien. Slapend op een juten matje, haar dagen slijtend met handwerk en gebed, zou Ponciaens 39 jaar in een pijler van de kerk hebben doorgebracht. De kluis, nauwelijks een paar vierkante meter groot, is nog zo goed als intact.

De predikers van de Jacobi spreken al evenzeer tot de verbeelding. Zo was de eerst rooms-katholieke pastoor Hubert Duifhuis na de Reformatie de eerste hervormde predikant; Willem van Oranje bevond zich regelmatig onder zijn gehoor. Ook Gijsbertus Voetius, Nicolaas Beets en Abraham Kuyper dienden in de Jacobikerk.

Reliekschat

Hoe anders dan de serene rust van de Jacobi zijn de versieringen in de Sint-Gertrudiskathedraal aan het Willemsplantsoen. De neoromaanse kerk uit 1914 is de zetel van de oud-katholieke aartsbisschop. Hoewel oud-katholieken veel minder dan rooms- katholieken geïnteresseerd zijn in relikwieën, bevat het altaar van de Gertrudiskathedraal een van de grootste reliekschatten van Nederland. Vermoedelijk zijn de relieken, waaronder stukjes bot van Willibrord, na de Reformatie vanuit de Utrechtse katholieke kerken op drift geraakt en uiteindelijk in de Gertrudis terechtgekomen.

Wie een bezoek brengt aan de kathedraal moet beslist de gids vragen of hij ook een kijkje mag nemen in de naastgelegen Gertrudiskapel. In dit scheefgezakte middeleeuwse woonhuis bevindt zich een van de best bewaarde schuilkerken van Nederland. Hier zochten de rooms-katholieken vanaf 1634 hun toevlucht, nadat hun openbare samenkomsten verboden waren.

Ze sloopten de plafonds eruit, timmerden een tongewelf en galerijen en brachten de fraaiste schilderingen aan. Al die verbouwingen deden de constructie geen goed, maar dankzij restauraties is de onverwachte schoonheid van de Gertrudiskapel bewaard gebleven. De spreuk, weggewerkt hoog in de galerij, wekt ook vandaag nog op: ”Aanbidt den Heere uwen Godt in geest en waerheid”.

Uitbundig

Een zo mogelijk nog grotere verrassing wacht in de Sint-Willibrorduskerk. Ingeklemd tussen bebouwing valt de kerk van buiten nauwelijks op. Binnen overweldigt de uitbundige versiering. Geen millimeter lijkt onbeschilderd.

De neogotische kerk uit 1877 is naar middeleeuws model gebouwd. Een huis van God, en dus moest de versiering zo rijk mogelijk. Hier hoeft een gids nauwelijks iets te zeggen; de verblufte bezoeker raakt niet uitgekeken.

Kerken Kijken Utrecht voert in totaal langs twaalf Utrechtse binnenstadskerken. Dit jaar is het thema Kerk & Orgel. Wekelijks wordt in een van de deelnemende kerken een orgelconcert gegeven, onder anderen door Gerrit Christiaan de Gier, Gonny van der Maten en Ko Zwanenburg.

Het seizoen van Kerken Kijken loopt van 29 juni tot en met 11 september. De meeste kerken zijn gedurende deze periode ’s middags geopend op dinsdag tot en met zaterdag. Actuele openingstijden en gegevens over de orgelconcerten zijn te vinden op de website van Kerken Kijken.

www.kerkenkijken.nl

Bezoekers van de stad Utrecht kunnen vanaf deze zomer op een bijzondere manier kennismaken met de rijke historie van de domstad. Op 1 juli opent een ondergronds publiekscentrum onder het Domplein zijn deuren voor het publiek. In de middeleeuwse kelders onder het Utrechts Centrum voor de Kunsten (Domplein 4) brengt Initiatief Domplein 2000 jaar geschiedenis tot leven.

De Schatkamer, zoals het nieuwe publiekscentrum gaat heten, bestaat uit drie ondergrondse ruimtes. In de eerste kelder maakt de bezoeker een reis door de tijd. Een multimediale presentatie verhaalt over het verleden van het Domplein en de stad Utrecht, van het begin als Romeins castellum, via Willibrord en de vernietigende tornado van 1674 tot het huidige plein en de toekomst.

De tweede kelder is een interactieve ruimte waar bezoekers aan de hand van maquettes, vondsten, schetsen, animaties en filmpjes kennismaken met de plannen van Initiatief Domplein, de drijvende kracht achter de transformatie van het plein tot hart van de stad. De derde kelder toont de werkplek van archeologen die de eeuwenoude resten van het Domplein blootleggen. Hier is ook een deel van een Romeinse muur te zien. De muur was onderdeel van castellum Trajectum, een fort op de grens van het toenmalige Romeinse Rijk.

Volgens Theo van Wijk, woordvoerder van Initiatief Domplein, is het de bedoeling dat naast De Schatkamer nog drie ondergrondse publieksruimtes worden aangelegd, onder meer onder het voormalige middenschip van de Domkerk en op de plaats waar Willibrord in 695 na Christus zijn Heilig Kruiskapel bouwde. Van Wijk: „Hiermee willen we de geheimen van het Domplein zichtbaar en tastbaar maken voor inwoners en toeristen.”

www.domplein2013.nl

Middeleeuwse meesterwerken, sculpturen en liturgische voorwerpen. Museum Catharijneconvent, gevestigd in een oud klooster op loopafstand van de Dom, toont het heden en verleden van het christendom in Nederland. Met een collectie van zowel protestantse als rooms-katholieke kunstvoorwerpen is het museum uniek in de wereld.
www.catharijneconvent.nl

De bijzondere binnenstad van Utrecht wordt in het donker nog specialer. Trajectum Lumen is een ontdekkingstocht in het duister langs artistiek uitgelichte locaties in het Utrechtse centrum. Vanaf Vredenburg voert een lichtspoor in de grond langs kunstwerken van gerenommeerde lichtkunstenaars die heden en verleden van de stad tot leven brengen.
www.trajectumlumen.com

Varen door Utrecht is de beste manier om de historische grachtenpanden en de oude werven te bewonderen. Stad en natuur wisselen elkaar op een fraaie manier af, want ook natuurgebied Amelisweerd is over het water te bereiken.
www.kanoverhuurutrecht.nl

Tot en met 5 september zijn voor het eerst in de historie koninklijke treinen uit heel Europa in één tentoonstelling te zien in het Spoorwegmuseum. De treinen geven een uniek beeld van de luxe manier van reizen van de Europese vorsten.
www.spoorwegmuseum.nl, www.erdeeshop.nl voor een lezersaanbieding

Tot en met 10 oktober 2010 is de expositie ”Spacewalk: ruimtevaart in Nederland” te zien in museum en sterrenwacht Sonnenborgh. De multimediale expositie toont talrijke filmpjes waarin jong en oud de ontwikkelingen in de ruimtevaart op de voet kunnen volgen en ontdekken wat ruimtevaart voor ons dagelijks leven betekent.
www.sonnenborgh.nl