Oud-voorzitter van de gereformeerde kerkenraad te Nieuw-Vennep G. Dekker was een van de hoofdsprekers. Zijn kritiek op SoW is niet mals. „Wanneer de toekomstige verenigde kerk volgens de huidige kerkorde georganiseerd wordt, zal dit leiden tot een topzware organisatie die over twintig jaar niet meer te financieren en te bemensen valt. Er is een cultuuromslag nodig: weg van controle, hiërarchie en opdrachten geven, naar uitnodigingen om mee te doen en het schenken van vertrouwen.” Hoewel het eenwordingsproces volgens hem moet doorgaan, is het noodzakelijk dat er ruimte voor de plaatselijke gemeente is en visie op de toekomst. Zijn grootste bezwaar is het ontstaan van een „totaalmodel met veel toezicht en zonder criteria.” De verschillende ordinanties zullen we gewoon naast ons neerleggen, zei Dekker met een voorschot op de toekomst.

Hij valt ook over het feit dat „het recht van uittreding ons ontnomen wordt.” Dit recht is nu teruggebracht van zeven naar vijf jaar na de fusiedatum. „Kerken moeten altijd het recht van uittreden hebben. Niet om hun eigendommen veilig te kunnen stellen, maar omdat ze zich wellicht niet kunnen herkennen in het nieuwe kerkverband.” Hij riep de synode van de GKN ertoe op afscheid te nemen van „een voor deze tijd volkomen achterhaalde kerkvisie.”

Ds. C. W. Hoek uit Zwartsluis is beducht voor een kerkelijke organisatie en een fusie zonder geestelijke vernieuwing. „Het Samen op Weg-proces heeft een historische kans laten liggen om een beweging richting de kleine organisatie te doen. De laatste jaren is de idee ontstaan van een geupgrade hervormde besturenkerk met veel mogelijkheden voor het breed moderamen van de classes. In de nieuwe kerk wordt de betrokkenheid van de plaatselijke gemeente gedempt in plaats van versterkt. Het hart van de kerk klopt daar waar gemeenteleden samenkomen rond Woord en sacrament.”

Wat in het huidige proces „irritaties” oplevert, is de regel om allerlei zaken en regelingen binnen bepaalde termijnen vast te leggen. „Waarom niet gewoon in vertrouwen, waarom al die zekeringen? Hoe minder kerkpolitiek, des te geestelijker zal de eenheid zijn.”

Kerkrechtdeskundige en lid van de SoW-werkgroep kerkorde prof. dr. L. J. Koffeman wees op de verschillende kerkmodellen van enerzijds de Hervormde Kerk en anderzijds de Gereformeerde Kerken. „Hervormden hebben al jaren geleerd om met de pluraliteit om te gaan en daarvoor een fijnmazig netwerk van kerkordelijke bepalingen ontworpen, zoals perforatie en de buitengewone wijkgemeente. Wie zich in de GKN echter niet thuis voelde, stapte er gewoon uit en verliet het kerkverband.” In de verenigde kerk is volgens hem echter veel meer ruimte voor de plaatselijke gemeente dan in de Hervormde Kerk, ook als het gaat om de wezenlijke dingen. „Een recht van uittreding voor altijd is niet alleen onverstandig, maar ook niet nodig. In vijf jaar moet men de ervaring van oecumene met elkaar kunnen te opdoen. Een dergelijk recht zal ook een grote wissel zijn op de Hervormde Kerk: zij krijgen het niet, en wij wel.”

Prof. dr. G. Heitink, hoogleraar praktische theologie aan de Vrije Universiteit, vindt dat Samen op Weg te veel doel op zichzelf geworden. De verenigde kerk wordt gekenmerkt door „een eenrichtings- en bevelstructuur.” Ds. A. S. Rienstra, secretaris van het Confessioneel Gereformeerd Beraad (CGB): „We staan positief tegenover SoW. We zijn voor de fusie, mits de positie van de plaatselijke gemeente wordt gewaarborgd. Steeds meer kerkenraden hebben het gevoel er dat niet naar ze wordt geluisterd.”

Ds. J. G. Heetderks, preses van de gereformeerde synode, verbaasde zich zaterdag over de verschillende conclusies die mensen uit de SoW-kerkorde trekken. „In het afgelopen jaar hebben we geprobeerd de plaatselijke identiteit te waarborgen. Er zijn wel regels gemaakt, maar die zijn er juist op gericht het leven van die plaatselijke gemeente mogelijk te maken. Luistert de synode niet? In de ordinanties worden veel wijzigingen aangebracht vanuit de wensen van de plaatselijke gemeente.”

Dekker uit Nieuw-Vennep hield vast aan het recht van uittreden, dat volgens hem ook aan hervormden moet worden toegekend. „Ik zeg het even scherp: De kerk als herberg is wat anders dan de kerk als gevangenis.”

Synodepreses ds. Heetderks: „Als er in de toekomst in een gemeente een grote groep is die om des gewetens wil niet in de kerk blijven kan, dan komt er vanuit de landelijke kerk een commissie die bekijkt hoe ook die groep haar kerkzijn kan voortzetten, ook materieel. Waarom zou dat een slechtere regeling zijn?”

Godsdienstsocioloog prof. dr. G. Dekker deed in de laatste minuut van de bijeenkomst nog een appèl op de aanwezige moderamenina van de SoW-kerken: „Er moet een landelijke regeling komen voor de gemeenten in Noord-Brabant die al 25 jaar samengaan én voor de gemeenten in de ”bible belt” die er nog helemaal niet aan toe zijn. De groei moet kunnen plaatshebben. Maar wanneer gemeenten die er nog niet aan toe zijn, gedwongen worden, maak je onherroepelijk brokken.”