Een defibrillator, die het hart bij ritmestoornissen een levensreddende stroomstoot geeft, werkte tot voor kort altijd met elektroden die via de bloedbaan met het hart waren verbonden. Het nieuwe type werkt via een geleidingsdraad, die onderhuids langs het borstbeen wordt gelegd. „Een echte innovatieve doorbraak”, meent dr. L. V. A. Boersma, cardioloog in het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein.

Bij een hartstilstand of hartritmestoornissen stopt de bloedtoevoer naar de hersenen en de rest van het lichaam. Een elektrische schok kan de hartslag weer herstellen. Die schok kan ambulance- of ziekenhuispersoneel toedienen met een uitwendige defibrillator. Bij een reanimatie door omstanders kan dit met een zogeheten automatische externe defibrillator (AED).

Risico

Patiënten met het risico op een gevaarlijke hartritmestoornis –waarbij het hart op hol slaat of juist te veel langzaam klopt–, krijgen een zogeheten implanteerbare cardioverter-

defibrillator (ICD).

Het kleine, onder de huid aangebrachte apparaatje zorgt ervoor zorgt dat het hart na een gevaarlijke ritmestoornis weer gaat kloppen met een normale frequentie. Zou dat niet op tijd gebeuren, dan zou de patiënt hieraan overlijden.

De ICD, ter grootte van een luciferdoosje, implanteert de cardioloog onder de huid of achter de spier bij het sleutelbeen. De dunne, geïsoleerde elektroden van het apparaat worden met behulp van röntgenstralen via de bloedbaan in het hart vastgemaakt.

Om te controleren of de elektroden op de juiste plek zitten en of de ICD een ritmestoornis herkent, ontregelt de cardioloog het hart tijdens de ingreep kunstmatig.

„Deze ingreep is niet verschoond van gevaarlijke complicaties”, zegt Boersma. „Met het inbrengen van de geleidingsdraden kan het bloedvat worden aangeprikt. Daarnaast kunnen de elektroden op langere termijn ontstekingen veroorzaken.”

Het Amerikaanse bedrijf Cameron Health ontwikkelde daarom een defibrillator die deze complicaties voorkomt: de subcutaan implanteerbare defibrillator (S-ICD).

Boersma: „De S-ICD hoeft niet meer onder het sleutelbeen te worden aangebracht en de elektrodes, die de achilleshiel vormen van zowel de conventionele ICD als de S-ICD, gaan niet meer via de ader naar het hart.”

Het nieuwe apparaatje wordt heel eenvoudig ergens onder de huid geplaatst. De geleidingsdraad wordt vervolgens onderhuids langs het borstbeen gelegd. Bij deze eenvoudige ingreep hoeft de patiënt niet meer geheel of gedeeltelijk onder narcose en zijn er ook geen röntgenstralen meer nodig om de geleidingsdraden te sturen richting het hart. De ingreep duurt bovendien, vergeleken met de conventionele methode, aanzienlijk korter.

De cardioloog ziet het nieuwe apparaat als een echte innovatieve doorbraak. Toch heeft de nieuwe S-ICD volgens hem ook een nadeel. „De conventionele ICD werkt ook als pacemaker. De S-ICD heeft die functie niet. De meerderheid van de patiënten heeft die pacemakerfunctie overigens ook niet nodig. Belangrijkste is dat het apparaat, of het nu een ICD of S-ICD is, bij een verstoord hartritme een levensreddende schok geeft.”

Beide typen geven bij een dodelijke ritmestoornis binnen vijftien seconden een schok. Zo nodig wordt dit met tussenpozen van tien tot vijftien seconden herhaald. Meestal is het hartritme na één of twee schokken weer normaal.

De nieuwe S-ICD is vanaf 2001 getest in zeventien medische centra in zeven landen. Vorig jaar verkreeg het product een CE-markering. De veiligheid van het apparaat is daarmee gewaarborgd. De ervaringen met de nieuwe defibrillator zijn de afgelopen dagen op het jaarlijkse congres van de Heart Rhythm Society in het Amerikaanse Denver gepresenteerd.

Het Erasmus MC in Rotterdam implanteerde in december 2008 de eerste S-ICD in Nederland. Inmiddels kregen vijftig patiënten in vier Nederlandse ziekenhuizen de nieuwe defibrillator; in het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein, het Erasmus MC Rotterdam, het AMC in Amsterdam en het Groningse UMCG. „We hebben drie maanden deze patiënten gevolgd”, zegt cardioloog Boersma. „Bij niemand van hen zijn complicaties opgetreden.”

Even schrikken

De 69-jarige Jan Visser uit Wenum Wiesel, bij Apeldoorn kreeg vorig jaar oktober het nieuwe type defibrillator geïmplanteerd. „Iets meer dan twee jaar geleden werd ik gedotterd en kreeg daarbij een paar stents. Toen een jaar daarna mijn bloeddruk behoorlijk opliep, bleek de pompdruk van mijn hart gering. Ik liep daardoor het risico op een gevaarlijke hartritmestoornis.”

De cardioloog in het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in Apeldoorn waar hij onder behandeling was, vond dat hij een defibrillator moest krijgen. „Dat overviel me”, zegt Visser. „Ik moest daarvoor naar Zwolle. Wat er allemaal mis kon gaan bij zo’n ingreep, vond ik niet prettig. Ik zag ervan af.”

Tot hij op het spoor wordt gezet van de nieuwe S-ICD. „Dat klonk me beter in de oren. Zo kwam ik in Nieuwegein terecht. De ingreep heb ik bewust meegemaakt en heb gezellig met dokter Boersma kunnen praten. Die vertelde precies wat hij ging doen. Alleen het testen van het apparaat was niet leuk. Pas na de derde schok deed mijn tikker het weer. Vorige week vrijdag kreeg ik na de cardiofitness voor het eerst een schok. Dat was even schrikken. Maar alles doet het weer.”