Politiek en financiële markten zijn al geruime tijd verwikkeld in een verbeten gevecht met elkaar. Het begon met de dreigende betalingsproblemen van Griekenland. Enkele maanden later staat er veel meer op het spel. De positie van de gemeenschappelijke munt raakt in het geding; een tweede kredietcrisis, met banken die in moeilijkheden verkeren, ligt op de loer. Het eurogebied zou het nieuwe Lehman Brothers kunnen worden. Niet voor niets wendde vorige week president Obama zich tot de toonaangevende Europese leiders met een pleidooi voor drastische stappen om de rampspoed een halt toe te roepen.De eurolanden betreden met hun reddingsoperatie onbekend terrein. Voor het eerst sinds het gezamenlijke betaalmiddel in 1999 met de introductie van niet langer te wijzigen wisselkoersen zijn intrede deed, zagen zij zich genoodzaakt tot een ingrijpende aanpak om één of binnenkort misschien meerdere deelnemers aan het monetaire project te behoeden voor een faillissement. Regels voor hoe te handelen in die situatie ontbraken.

Aanvankelijk, vanaf een eerste top over de toenemende onrust op 11 februari, probeerden zij met fraaie verklaringen de gemoederen tot bedaren te brengen. Tevergeefs. De aandelenbeurzen en de valutahandel straften in de voorbije periode vaagheid, verdeeldheid en besluiteloosheid, veroorzaakt door weerzin tegen een hulpprogramma bij vooral de Duitsers, keihard af. De uiteindelijke rekening is er fors door opgelopen. We praten inmiddels over een vangnet van vele honderden miljarden euro’s.

Vorige week zondag bereikten de ministers van Financiën overeenstemming over een pakket aan bilaterale leningen voor Griekenland voor de komende drie jaar van 110 miljard euro. De eerste tranche wordt voor 19 mei naar Athene overgeboekt. Het genoemde bedrag is de optelsom van 80 miljard van de overige euronaties en 30 miljard van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

Speculanten beoordeelden het als onvoldoende. Zij breidden hun aanvallen uit richting Spanje en Portugal. De staatsobligaties van ook die landen kwamen onder vuur te liggen. Dat noopte tot het optrekken van stevigere verdedigingslinies. De EU-regeringsaanvoerders kondigden afgelopen vrijdagavond na moeizaam beraad een stabiliseringsmechanisme aan, zoals zij het aanduidden. Het gehele weekend was ermee gemoeid om de concrete uitwerking ervan rond te krijgen.

Het bevat diverse elementen. De Europese Commissie heeft 60 miljard euro achter de hand voor de onverhoopte ontwikkeling dat na Griekenland nog meer overheden de grens naderen dat zij niet langer aan de verplichtingen over hun schuld kunnen voldoen. Deze toezegging is gegrond op een artikel in het Verdrag van Lissabon dat de mogelijkheid tot een dergelijke steun opent in „buitengewone omstandigheden die niet door de lidstaten onder controle zijn te houden.”

Daarbovenop hebben de zestien eurolanden met elkaar een intergouvernementele overeenkomst gesloten op basis waarvan, indien nodig, 440 miljard euro beschikbaar komt. Zij spreken in dit verband van een Special Purpose Vehicle. Die speciale instelling leent vermogen op de kapitaalmarkt, waarbij de europartners naar rato en op gecoördineerde wijze garant staan, en sluist dat door naar het land in problemen. De Europese Commissie beheert de pot, maar de lidstaten beslissen, met unanimiteit, over de toekenning. Zij zullen daarbij strenge eisen stellen in de sfeer van bezuinigingen en hervormingen.

Het betreft een tijdelijk instrument, voor drie jaar. Eventuele plannen voor een permanente faciliteit, in de vorm van een Europees Monetair Fonds, zullen deel uitmaken van latere voorstellen voor aanscherping van het stabiliteitspact en voor een hechtere economische samenwerking binnen de EU. Voorzitter van de Europese Raad Van Rompuy buigt zich met een werkgroep over gewenste aanpassingen op deze terreinen.

Het IMF stelt kredieten beschikbaar ter waarde van minimaal de helft van de Europese inzet. Dat betekent 250 miljard euro, de helft van 60 plus 440.

De Europese Centrale Bank doet eveneens mee aan de inspanningen om de rust te herstellen. De ECB gaat staatsobligaties opkopen. Dat zal de koersen van dat papier omhoog drijven en daarmee de rente doen dalen.

Al met al omvat het noodplan 860 miljard euro. Om een indicatie te geven van de grootte van dit bedrag: het overtreft de omvang van het bruto binnenlands product van ons land, het is meer dan wij jaarlijks met z’n allen verdienen en produceren. Overigens kan het zo uitpakken dat niet al dat geld daadwerkelijk hoeft te worden aangewend.