De synagoge van Kahal Zur Israel staat in de Jodentraat (Rua Dos Judeus, 1636-1654) van Recife tussen pastelkleurige geveltjes. Het is de oudste synagoge van het Westelijk Halfrond, in 1636 gesticht door Portugese Joden die onder druk van de Inquisitie eerst naar Amsterdam waren uitgeweken.

De synagoge was tot 1654 in gebruik. Toen de Nederlanders Recife moesten afstaan aan Portugal, gingen de meeste Joden terug naar Amsterdam. Professor José Luiz da Motta geeft de Oranjes uitleg over de Joodse geschiedenis van Pernambuco. De synagoge is zo veel mogelijk in oude stijl teruggebracht en doet nu dienst als museum en documentatiecentrum van de Joodse gemeenschap in Recife.

In Recife woonden in de Hollandse periode zo’n 1500 Joden. Dit waren sefardische Joden uit Portugal. Ze hadden in Pernambuco het monopolie in de handel, inclusief die van de slaven.

Al in de Portugese periode was er sprake van slavendienst op de plantages. Toen de Hollanders in 1637 kwamen, was er al een goed georganiseerde slavenmaatschappij. Door de komst van Johan-Maurits kwam er rust in de kolonie, floreerden de suikerplantages maar waren er nog meer slaven nodig. Dominee Dapper uit Recife stelde het gezag de vraag of het wel christelijk was om slaven uit Afrika te importeren. Johan Maurits antwoordde daarop dat Brazilië zonder slaven niet te runnen was. Wel nam de graaf van Nassau maatregelen om het bestaan van de slaven te verlichten.

In de koloniale periode van ”Hollands Braziel” speelden ook de Gereformeerde Kerken een belangrijke rol. Al zeven jaar vóór de komst van de aan koningin Beatrix verwante graaf Johan-Maurits van Nassau-Siegen in 1637 had de Gereformeerde Antwerpse vlootpredikant Johannes Baers zich in Brazilië gevestigd. Hij gaf leiding aan een garnizoenskerk van officieren en soldaten. Later ging de garnizoenskerk over in een koloniale kerk. Er ontstonden toen ook nieuwe gemeenten en de plaatselijke kerken begonnen oog te krijgen voor het lot van de indianen, waardoor de kerk zendingskerk werd.

Graaf Johan-Maurits van Nassau-Siegen stond bekend om zijn tolerante opvattingen over Joden en rooms-katholieken. Hij nodigde de monnik Calado uit om in zijn paleis achter gesloten deuren de mis te bedienen. Johan Maurits was een zelfbewust calvinistisch christen. Hij vond dat je verschillende geloofsrichtingen gelijk moest behandelen.

Met de geloofsvrijheid werd er ruimte gegeven aan eigen geloofsbeleving en zo konden de Portugese suikerondernemers ook worden vastgehouden in Pernambuco. Ook de Joden genoten geloofsvrijheid. In de tijd van Johan Maurits bouwden ze vier synagoges in Recife.

Toch steunde Johan Maurits vooral het gereformeerde zendingswerk. Dat was in het rooms-katholieke Brazilië heel moeilijk. Er ontstonden wrijvingen met de protestanten. Het is niet uitgesloten dat dat uiteindelijk heeft geleid tot de de verdrijving van de Hollanders. De Portugezen zuiverden na hun verovering in 1654 het land van protestantse invloeden. Dat ging er niet zachtzinnig aan toe. Tussen 1680 en 1700 werden duizenden protestanse indianen afgeslacht tijdens de beruchte ”Barbarenoorlog”.

In Brazilië staat Johan-Maurits bekend als een nationale held. President Lula prees zijn invloed op de Braziliaanse geschiedenis. Volgend jaar viert Recife het feit dat het 400 jaar geleden is dat Maurits werd geboren. Dat zal met allerlei activiteiten gepaard gaan, zoals een seminar over de West-Indische Compagnie in Brazilië en over Nassau, de humanitische prins. Bij Maurits’ paleis Vrijburg zullen de Nassau-tuinen worden ingehuldigd en komt er in Pernambuco een Nassau-Memoral in Pernambuco. Alle reden dus voor de Oranjes om eens terug te komen in Recife.