Een enkele keer komt het voor dat ik me de ogen uitwrijf als ik een rapport lees: staat er wel wat er staat? Vorig jaar brachten wij als Algemene Rekenkamer een rapport uit over de fraude met btw in Europa. Ik had geen idee om welke bedragen deze fraude zou gaan, maar het bedrag was 100 miljard euro per jaar. Dat is bijna net zo veel als de hele jaarlijkse begroting van de Europese Unie. Een gigantische zwendel dus.Ik had gedacht dat het land te klein zou zijn, dat het parlement in bijzondere zitting bijeen zou komen en de politie aanstonds korte metten zou maken met de misdadigers achter deze oplichterij. Zou je een einde maken aan deze btw-zwendel, dan hoefden we niets meer af te dragen aan Europa. Honderd miljard plus een dikke boete, daar kan Europa een paar jaar mee vooruit. In werkelijkheid trok het rapport nog geen rimpeltje in de hofvijver.

Hoe gaat zo’n zwendel nu in zijn werk? Het systeem van de btw (belasting over toegevoegde waarde) is vrij eenvoudig. De ondernemer betaalt alleen belasting over de toegevoegde waarde, het verschil tussen inkoopprijs en verkoopprijs. Dus de ondernemer koopt spullen in en betaalt daarover btw. De ondernemer maakt deze spullen nog mooier dan ze zijn en verkoopt ze tegen een hogere prijs aan een volgende ondernemer, inclusief btw. Alleen het verschil tussen de bij inkoop ontvangen en de bij verkoop betaalde btw draagt de ondernemer af aan de Belastingdienst.

Uitvoer

Maar hoe gaat het als je spullen verkoopt aan het buitenland? Een Nederlandse ondernemer koopt goederen in in Nederland en verkoopt ze na bewerking naar Duitsland. Hij betaalt btw bij inkoop aan een Nederlandse onderneming en ontvangt bij verkoop btw van een Duitse firma. Aan wie betaalt hij nu het verschil: aan de Nederlandse of aan de Duitse fiscus?

In de Europese Unie had men al vlug door dat dat een enorme verrekenpartij zou worden tussen alle landen, en dus besloot Europa dat bij uitvoer de btw op nul wordt gesteld. De fiscus doet net alsof de Nederlandse ondernemer geen toegevoegde waarde heeft. Hij krijgt de btw betaald over de inkoop dus terug van de Belastingdienst.

De Duitse firma daarentegen betaalt helemaal geen btw over de spullen uit Nederland, maar brengt wel btw –”Mehrwertsteuer” in Duitsland– aan zijn klanten in rekening. Omdat hij zijn ontvangen btw niet kan verrekenen is hij dus de volle mep kwijt aan de Duitse belastingdienst. De fiscus doet net of de importeur alleen maar toegevoegde waarde heeft.

Nu gaan we nog een stap verder. Stel dat de Duitse firma die de spullen van de Duitse importeur koopt ze weer uitvoert naar Nederland. Dan valt deze tweede Duitse firma weer onder het nultarief en betaalt dus geen btw. We hebben nu drie ondernemingen: een Nederlandse exporteur en twee Duitse firma’s. Van deze drie ondernemingen betalen twee geen btw en één heel veel.

Zo bind je dus de kat op het spek. Want wat gebeurt er in de praktijk? Die ene Duitse firma die de volle mep moet betalen, betaalt niet, zodat er in het geheel geen btw wordt betaald. Maar dan spoor je die niet-betaler toch op? Daar begint nu het spel tussen kat en muis. De onderneming die moet betalen, bestaat namelijk alleen op papier. De facturen kloppen allemaal, maar op het aangegeven adres woont niemand en het telefoonnummer bestaat niet. Een ”ploffer” noemt men dat. En de handel waarbij Nederlandse goederen via het buitenland weer terugkomen is de ”btw-carrousel”.

De fiscus slaagt er nauwelijks in de misdadigers op te sporen. Bij het uitgeven van btw-nummers wordt niet gekeken of de aanvrager een crimineel is. Trouwens, dat staat de regelgeving niet eens toe. De communicatie tussen de belastingdiensten van de Europese landen is bedroevend slecht. Bij onze Belastingdienst is geen speciale eenheid die zich alleen met de btw-carrousel bezighoudt en de macht heeft in te grijpen. Het is één groot feest voor de misdadigers. De overheid draagt haar zwaard hier dus nagenoeg tevergeefs.

Mammon

Misschien ben ik wat zwartgallig, maar het is nog maar de vraag of de overheid niet over een bredere linie terrein verliest aan de mammon. Op dit moment woedt een heftige strijd tussen regeringen en de wereldwijd opererende financiële sector. Door buitensporig riskant gedrag is de financiële sector in elkaar gestort. Dat belet de managers niet zich nog steeds te laten belonen met bonussen die het begrip van een modale verdiener ver te boven gaan. Misschien is het goed om in de aanloop naar de verkiezingen er eens op te letten wie het durft op te nemen tegen de macht van het geld.

De auteur is lid van de Algemene Rekenkamer.