„Slecht vliegmanschap.” Die woorden gebruikt Bruggeman om het optreden van de Turkse bemanning te typeren. Bruggeman is secretaris-generaal van Aircraft Engineers International, een koepel van vakorganisaties van vliegtuigtechnici.Hij volgde donderdag in Den Haag de presentatie van de Onderzoeksraad Voor Veiligheid onder aanvoering van prof. mr. Pieter van Vollenhoven. Door een haperende radiohoogtemeter nam het vliegtuig gas terug, waardoor het uiteindelijk neerstortte. Als de vliegers eerder hadden ingegrepen, had de crash kunnen worden voorkomen, stelde de onderzoeksraad vast. Negen mensen kwamen om, 117 passagiers en 3 bemanningsleden raakten gewond.

Het verbaast Bruggeman dat de cockpitbemanning in het toestel van Turkish Airlines niet meteen ingreep toen de alarmmelding kwam dat het vliegtuig te weinig snelheid maakte. „Vlak bij de landingsbaan zijn hoogte, snelheid en stabiliteit, denk aan de juiste aanvliegroute, van essentieel belang. Dáár moet de bemanning mee bezig zijn. En dat is in dit geval niet gebeurd. Dat is echt een grote misser.”

Logboeken

De piloten hadden eerder een doorstart moeten inzetten, vindt Bruggeman. „Vergelijk het met een auto die op de snelweg rijdt. Als je voor je ineens de meute auto’s in de ankers ziet gaan, moet je zelf ook remmen. Een dergelijke professionaliteit mag je van vliegers verwachten. De Turkse piloten zijn kort na de crash met nationale eer begraven, maar dat neemt niet weg dat ze een kapitale blunder hebben gemaakt. Je kunt zeggen: Ze hebben het leven van veel passagiers gered, maar je kunt ook redeneren dat door hun toedoen negen slachtoffers zijn gevallen.”

Vliegers kregen de afgelopen jaren honderden keren te maken met falende radiohoogtemeters, stelt de onderzoeksraad vast. In vrijwel alle gevallen losten de piloten tijdens de vlucht de gevolgen van die mankementen zelf op. Er werd nauwelijks melding van de gebreken gemaakt in de logboeken.

Bruggeman laakt het feit dat de problemen met de radiohoogtemeters nauwelijks aan het papier werden toevertrouwd. „Dat vind ik zeer kwalijk. Piloten melden de mankementen maar niet, omdat dan vertraging kan optreden. Als je een technisch falen opschrijft, kom je stil te staan. Dat kost dan weer geld. Financiële motieven spelen een rol ten koste van de veiligheid.”

Een van de vliegers in het toestel, de eerste officier, maakte zijn eerste vlucht naar Schiphol. „Dat moet het probleem niet zijn”, reageert Bruggeman. „Als je op de snelweg naar Zwolle kunt rijden, moet dat ook lukken op de weg naar Groningen. In beide gevallen ziet de weg er hetzelfde uit, met middenberm en vluchtstrook.”

Logisch

De luchtvaarttechnicus vindt dat Boeing „niets” te verwijten valt. „Als incidenten met defecte radiohoogtemeters nauwelijks gemeld worden, kan de fabrikant ook geen actie ondernemen. Enkele jaren geleden is het probleem aan de orde geweest bij Boeing. Toen zijn duidelijke afspraken gemaakt en zijn de procedures aangepast. Meld het als er een defecte radiohoogtemeter is. Deactiveer het systeem. Maak tijdens een vlucht gebruik van een ander systeem. Als vervolgens de maatschappijen en vliegers die instructies niet opvolgen, kun je Boeing geen verwijten maken. De fabrikant krijgt jaarlijks grote stapels met meldingen over technische mankementen. Het is logisch dat dan een ogenschijnlijk klein probleem met een radiohoogtemeter ondersneeuwt.”

Henk Heijloo van de stichting Slachtoffers Vliegramp vindt dat Boeing wel blaam treft. „Na de crash hebben ze technische veranderingen doorgevoerd aan de radiohoogtemeter. Dat betekent wat mij betreft dat je schuld erkent.”

Heijloo omschrijft het optreden van de bemanning als „heel nonchalant.” „Als er alarmbellen rinkelen, moet je meteen actie ondernemen. Dat is niet gebeurd. De bemanning heeft een tijdje niets gedaan toen de snelheid van het vliegtuig verminderde. Dat had wel moeten gebeuren. Vliegers moeten wel bedenken dat ze de verantwoordelijkheid hebben voor de levens van tientallen mensen. Een buschauffeur kan ook niet zomaar even gauw door rood rijden.”

Hij noemt het „te bizar voor woorden” dat daags voor de crash hetzelfde toestel meermalen problemen had met de radiohoogtemeter. Daar konden de vliegers toen een mouw aan passen. Ze meldden destijds de mankementen niet.