In drie recent verschenen jeugdboeken zijn de jeugdige hoofdpersonen gelukkig geen avonturiers, maar beleven ze –elk op compleet verschillende wijze en met een andere achtergrond– de pijn en het verdriet van oorlog. Met deze boeken is het niet erg dat het totaal van 400 boeken wordt overschreden.”Oorlog in de klas” van Theo Engelen is onderdeel van het lesproject Vergeten Oorlog. In zes jeugdboeken staan onderwerpen centraal die tot nu toe weinig aandacht kregen. In dit deel zijn dat kinderen van ‘foute’ ouders. Lex, de zoon van een NSB’er, zit in de klas bij Roos, een Joods meisje op wie hij zelfs verliefd wordt.

Vooral de strijd die Lex doormaakt is mooi beschreven. Zo vindt hij het verschrikkelijk als hij merkt dat zijn vader meewerkt aan de bouw van Kamp Vught. Ook voor zijn moeder schaamt hij zich. Maar ook al ben je het als kind niet met de ideeën van je ouders eens, toch blijven het je vader en moeder. Daarom zegt Lex in het begin van het boek: „Mijn moeder is mijn moeder. U mag me niet vragen haar af te vallen.” Gaandeweg het verhaal gaat Lex zich toch steeds meer afzetten tegen zijn ouders en blijft hij met een onbeantwoorde vraag zitten: „Hoe is het toch mogelijk dat heel normale mensen monsters worden die andere mensen als afval behandelen? Zelfs mijn ouders zijn in de val gelopen.”

Onbekender is de thematiek van ”Kamp in de jungle” van Joyce Pool, een deel uit dezelfde serie. Net als ”Oorlog in de klas” is het boek bedoeld voor de bovenbouw van de basisschool. De Nederlandse jongen Dieter beleeft de oorlog op een heel andere manier dan Lex. Zijn vader is na de oorlog opgepakt, omdat hij lid is geweest van de NSB. Hij wordt met andere ‘onvaderlandslievende’ mensen opgesloten in een kamp in de jungle van Suriname. Dieter moet met zijn vader mee en ontkomt ook niet aan de verschrikkingen in kamp Jodensavanne.

In het nawoord stelt Pool de vraag waarop het antwoord niet altijd eenvoudig is: „Wat is goed en wat is fout?” Net als de vader van Dieter bleken niet alle NSB’ers in het kamp aanhanger van Hitler te zijn geweest. Er zijn mensen onterecht beschuldigd. En het gedrag van de zogenaamd goede Hollandse mariniers ten opzichte van hen was (helaas) lang niet altijd voorbeeldig.

Het boek dat op mij de meeste indruk heeft gemaakt is het grotendeels autobiografische ”Ik ben Rosemarie” van Marietta Moskin. Het is voor een oudere doelgroep: twaalf jaar is wel de ondergrens. Ook volwassenen zullen het boek ongetwijfeld met interesse lezen. Op bijna zakelijke wijze vertelt de hoofdpersoon welke maatregelen de Joden treffen. De zinnen zijn mooi en dwingen tot nadenken: „Hoe konden we aan straf ontkomen als het simpele feit dat we bestonden al een reden was om ons op te pakken?” En: „Haat is zinloos, het maakt je onrustig en het leidt nergens toe.”

Rosemarie overleeft uiteindelijk de verschrikkingen van Westerbork en Bergen-Belsen. Al lezend leef je intens met haar mee in haar strijd om in leven te blijven, in haar verdriet om het sterven van haar oma, in haar honger. Na het overlijden van een vriendin schrijft ze: „Zelfs in de dood was haar geen privacy gegund.”

„Het boek geeft een stem aan allen die het niet overleefden”, zegt Moskin in haar nawoord. Daarmee is niets te veel gezegd. Het is een indrukwekkend verhaal dat een plaats naast het dagboek van Anne Frank verdient.

Oorlog in de klas, Theo Engelen; uitg. Leopold, Amsterdam, 2010; ISBN 978 90 258 5540 6; 124 blz.; € 14,95;

Kamp in de jungle, Joyce Pool; uitg. Leopold, Amsterdam, 2010; ISBN 978 90 258 5541 3; 130 blz.; € 14,95;

Ik ben Rosemarie. Overleven in het Derde Rijk, Marietta Moskin; uitg. Holland, Haarlem, 2007; ISBN 978 90 251 1020 8; 192 blz.; € 13,90.