Vioolbouwer André van Putten (1953) liep vorig jaar Koninginnedag op de kleedjesmarkt in IJsselmuiden toen hij het nieuws van de aanslag in Apeldoorn vernam. „Heel shockerend. M’n dag was stuk.”Toen zijn Nederlands Christelijk Symfonisch Orkest (NCSO) zich bezon op het herinneringsconcert dat donderdag in de Apeldoornse Grote Kerk wordt gegeven, kreeg Van Putten de ingeving om een compositie te wijden aan het drama. „Er zijn bij het gebeuren twee soorten slachtoffers: degenen die direct getroffen werden, én koningin Beatrix en haar familie. Aan de eersten is terecht heel veel aandacht besteed. Maar over wat het voor de vorstin heeft betekend, is maar weinig geschreven. Vandaar dat ik mijn stuk aan haar en haar familie heb opgedragen.”

Het stuk, ”Door het oog van de Naald”, geeft in zeven scènes de gebeurtenissen van vorig jaar weer. Met vrolijke feestmuziek en ”Oranje boven” wordt de dag ingeluid. Vervolgens komt de bus voorbij: de muziek wordt statig. Dan scène 3: de aanval. Van Putten: „Verschillende instrumenten laten horen hoe een auto optrekt en schakelt. Vervolgens een heel harde klap, waarna het een maat lang helemaal stil is.”

Met klaaglijke, trieste muziek, vertolkt door de hobo, wordt de verbijstering verklankt, waarna sirenes klinken: de hulp komt op gang. Scène 6 heet ”overgave”. Daarin zingt een sopraan het lied ”We shall overcome”. Van Putten: „Een knipoog naar seculier Nederland.” Niet dat hij een specifiek christelijke boodschap wil uitdragen met zijn stuk. „Ik heb gewoon de gebeurtenissen willen weergeven.”

Het zeven minuten durende stuk sluit af met massale samenzang van vers 1 en 6 van het Wilhelmus.

Is Van Putten niet bang dat zijn stuk oude wonden openhaalt? „Daar heb ik heel bewust rekening mee gehouden. Ik heb expres tonale muziek gemaakt, om het niet extra te dramatiseren. Ook heb ik een psycholoog naar het stuk laten kijken, omdat ik zeker wilde weten dat er geen gekke dingen in zitten. Maar volgens de psycholoog is de muziek buitengewoon goed voor de verwerking van de gebeurtenissen.

Klanten in mijn winkel bevestigden dat. Een stel uit Apeldoorn dat de aanslag van heel dichtbij meemaakte. Toen ik ze mijn compositie liet horen, verstijfde de man, en zij begon te huilen. „Is het te heftig?” vroeg ik. „Nee”, zeiden ze, „dit is heel knap geschreven en is goed voor de verwerking.””

Het concert in Apeldoorn, waaraan ook pianist Daniël Wayenberg en sopraan Marina Besselink meewerken, is al door 300 betrokkenen bij de aanslag gereserveerd. Van Putten: „Ik verwacht dat het megavol wordt.” Komt de koningin ook luisteren? „Volgens mijn informatie zal ze er niet zijn.”

Ook de Kamper dirigent Jan Quintus Zwart gaat speciaal gecomponeerde herdenkingsmuziek uitvoeren. Met zijn christelijk regionaal koor Voices is hij betrokken bij de 4 meiherdenking in Kampen. Om in de Bovenkerk iets nieuws te kunnen uitvoeren, gaf Zwart de bariton en muziekschrijver Bart Oenema de opdracht een herdenkingscompositie te schrijven. „Het moest iets met 4 mei en met Nederland te maken hebben”, aldus Zwart.

Het werd een requiem, waarbij Oenema aansloot bij de requiemversies die componisten als Brahms en Britten maakten: een combinatie van delen van de aloude rooms-katholieke mis voor de doden en nieuwe, eigentijdse teksten. Zo worden het ”Dies Irae”, het ”Dona Nobis Pacem” en het ”Agnus Dei” afgewisseld met Nederlandse teksten als ”Altijd Zomer” en ”Ik heb je lief”.

Zwart: „Tussen de delen door wordt het verhaal verteld van een vader en moeder die opgroeien in de oorlog en daarna de gevolgen ervan ondervinden. De twee Nederlandse liedjes sluiten daarbij aan.”

Muzikaal gezien is het stuk vergelijkbaar met moderne Engelse koormuziek. „Waarbij de twee liedjes vrij poppy zijn, met heel ritmische passages. Vandaar dat naast zeven instrumentalisten ook een uitgebreide percussie en een gitaar meedoen. Voor het koor was het heel spannend, al die andere harmonieën. Maar ik heb gemerkt dat het geheel een grote impact heeft op de mensen.”

In het stuk wordt ook voor de overledenen gebeden. Hoe doet een protestants koor dat? Zwart: „Het is een onderdeel dat er vanouds bijhoort en dat ons protestanten ook past. Met de Reformatie is met het badwater het kind wel eens weggegooid. Je kunt het bidden ook invullen als nagedachtenis aan de doden. Ik kan goed met dit stuk uit de voeten, en ook vanuit het koor heb ik hierover geen reacties gehad. Als er tijdens het concert op 4 mei vragen over komen, kunnen we het gesprek erover aangaan.”

Eerste pagina muziekstuk ‘koninginnedagdrama’ geschreven door André van Putten.

Het herinneringsconcert in Apeldoorn wordt morgenavond vanaf 20.15 uur live uitgezonden door de Reformatorische Omroep en is te volgen via refdag.nl