Al een reeks van jaren worden we bedolven onder berichten over grote aantallen zwakke scholen met te lage opbrengsten. Er zullen best scholen zijn waar zaken verbeterd kunnen worden. Maar welke dat zijn, is met het huidige toezicht eigenlijk niet te bepalen.In 2008 heb ik door middel van een bescheiden onderzoek (zie deweginggewogen.nl) aangetoond dat de opbrengstbepaling van het basisonderwijs door de onderwijsinspectie niet deugt. De inspectie maakt echter nog steeds op grote schaal misbruik van de gegevens van bijvoorbeeld de Citotoets. Het zijn relatieve cijfers, die onvoldoende worden gecorrigeerd naar de verschillen in kind- en omgevingskenmerken. Begrippen als een standaardmeetfout, validiteit of een foutenmarge hebben voor de ‘onderzoekers’ van de inspectie blijkbaar geen waarde.

Het geheel vernieuwde risicogerichte onderwijstoezicht is in belangrijke mate gebaseerd op deze onbruikbare opbrengstgegevens. Let wel, er is in dit land geen onafhankelijke wetenschapper te vinden die de opbrengstbepaling van de inspectie kan onderbouwen!

Het toezicht op scholen dient zich te richten op de ordelijke sfeer, de effectieve leertijd, de ouderbetrokkenheid, de differentiatie, de kwaliteit van de instructie et cetera. Is dat op orde, dan haalt een school uit de kinderen wat erin zit. Dan heb je kwaliteit en hoef je de opbrengsten niet eens te zien, omdat ze niets toevoegen.

De inspectie heeft geen idee welke verwoestende uitwerking haar rigide en mechanistische werkwijze heeft op de kwaliteit van het onderwijs. Men schept een klimaat van angst, de werkdruk stijgt en het werkplezier neemt af. Men jaagt gepassioneerde onderwijsmensen in de vernieling. Onevenredig veel onderwijstijd wordt er besteed om de scores van enkele delen van vakgebieden een ietsje te laten stijgen. Deze inefficiëntie tast de kern van evenwichtig onderwijs aan. Het gevolg is hogere scores, maar slechter onderwijs.

Niveau daalt

Nergens is de maakbaarheidsgedachte zo ver doorgeslagen als in Nederland en in de VS. In Amerika worden basisschoolleerlingen al jaren om de haverklap getest. De scholen hadden beter moeten worden door meting van hun prestaties. Het tegendeel blijkt het geval. Ondanks het vele meten en de mooie scores, daalt het niveau in rap tempo in vergelijking met het buitenland.

President Obama heeft het inmiddels begrepen. Het roer gaat drastisch om. Scholen verbeter je niet door prestaties te meten en scholen op te jagen. Onderwijs verbeter je door goede leerkrachten aan te stellen en door te investeren in zittende leerkrachten.

Laten we onze hoop vestigen op de nieuwe minister. Laat het iemand zijn met de power om de huidige conservatieve maakbaarheiddenkers van de onderwijsinspectie en hun destructieve toezicht een halt toe te roepen. Het onderwijs verdient echt beter.

De auteur is meerschoolsdirecteur voor de Stichting Openbaar Onderwijs Oost-Groningen (SOOOG).