”Jaap en Gerdientje”
Auteur: Anne de Vries
Uitgeverij: Callenbach, Kampen, 2002
ISBN 90 266 1133 1
Pagina’s: 178
Prijs: € 11,95. M. Vermeulen-Erkel Sprookjes van alle tijden naverteld De sprookjesbundel ”Oude bekenden” is opnieuw verschenen. Kinderboekenschrijfster Nynke van Hichtum (1860-1939), die vooral bekend werd met ”Afke’s Tiental”, stelde de bundel zo’n vijfenzestig jaar geleden samen. Ze bewerkte zelf de 26 sprookjes. Wanneer dat precies is geweest, maakt deze herdruk overigens niet duidelijk. Volgens de achterflap verscheen ”Oude bekenden” voor het eerst in 1937; volgens het colofon dateert de eerste druk echter uit 1935. Hoeveel drukken er in totaal verschenen zijn, vertelt het boek niet. Wel wordt duidelijk dat het ook eens onder een andere titel is uitgekomen, namelijk ”Sprookjes van alle tijden”. De tijdloosheid die deze sprookjes van onder meer Andersen en de gebroeders Grimm typeert, rechtvaardigt tot op zekere hoogte het initiatief van Gottmer. Terecht stelt de uitgever dat de verhalen nog steeds springlevend zijn. Echter, de stijl van Van Hichtum blijkt alweer duidelijk te zijn verouderd. Het rechtstreeks aanspreken van de lezer(tje)s is inmiddels uit de tijd. De vele toevoegingen van ”hoor”, ”ja”, ”o”, en ”ach” komen tegenwoordig ook storend over. Een voorbeeld uit ”Duimelijntje”: „O, wat was die vrouw blij! (…) En o, wat lachte ze lief en vrolijk, telkens als ze die reis weer volbracht had! En raad eens waarmee ze roeide? Ja, dat wil je natuurlijk graag weten! Welnu dan, haar scheepje was zo licht, dat ze het kon voortbewegen met twee witte paardenharen! (…) Ja, ze had een heerlijk leventje.” Op deze, nu wat zoet aandoende, manier worden onder andere ook de sprookjes van Sneeuwwitje, Het lelijke jonge eendje, Hans en Grietje, Roodkapje en Repelsteeltje naverteld. Het boek is mooi uitgevoerd in een harde kaft en met veel moderne kleurenillustraties. Jeska Verstegen tekende ze in een originele stijl, die wel vrij karikaturaal is. Daar moet je van houden. De prijs -25 euro- vind ik aan de hoge kant voor deze uitgave.

Titel: voetnoot (u17(N.a.v. ”Oude bekenden. Een sprookjesboek”
Auteur: Nynke van Hichtum
Uitgeverij: Gottmer, Haarlem, 2002
ISBN 90 257 3503 7
Pagina’s: 239
Prijs: € 25,-.

Het lijkt tegenwoordig een trend om oude kinderboeken te herzien. Na de boekjes van W. G. van de Hulst is ook ”Jaap en Gerdientje” van Anne de Vries in een nieuw jasje gestoken. Het verhaal is hetzelfde gebleven. Gerdientje die bij grootmoeder logeert, beleeft met Jaap en Polleke heel wat avonturen.

De poging om dit soort boeken voor het nageslacht te behouden, is uitermate positief. De vraag is echter wel hoe je dat doet. In dit boek heeft uitgever Callenbach ervoor gekozen woorden die wij niet meer gebruiken aan te passen. ”Blinden” zijn ”luiken” geworden, ”oplichten” is ”veranderd” in optillen, het ”loophek” is een ”box” en ”bedroefd” is ”verdrietig” geworden.

Soms is deze verandering zinvol, maar de woordaanpassing is in ieder geval niet consequent doorgevoerd. Woorden als ”aanschikken” en ”behoeft” zijn blijven staan en die gebruiken wij ook niet veel meer.

Je kunt er niet omheen dat met het verdwijnen van oude woorden een stukje nostalgie verloren gaat. Zeker wanneer de uitgever tijdgebonden woorden aanpast. ”Baas Willems” is ”meneer” geworden, ”Grootmoeder” (met een hoofdletter!) is ”oma” geworden, de ”stoof” is een ”kistje” en de ”bleek” een simpel grasveld. Wat pas je wel aan en wat niet?

Diezelfde vraag komt op wanneer gebeurtenissen aangepast worden. In de oude versie weet Jaap nergens van af als zijn moeder naar het ziekenhuis gaat vanwege een bevalling. De nieuwe druk laat zien dat Jaap voorlichting heeft gehad en weet dat er een baby op komst is. Op een ander moment breekt Jaap zijn belofte aan vader om niet op het ijs te gaan. Vader is teleurgesteld in Jaap en wil hem een poosje niet zien. Anne de Vries jr. heeft dat omgezet in een minder emotionele gebeurtenis: vader omarmt Jaap en zegt dat zijn zoon hem wel is tegengevallen.

Verder geeft het een vreemd beeld als je leest dat de prijs van een ijsje verandert van 10 cent in een gulden (in de tijd van de euro), maar het rijden met paard en wagen onaangepast blijft staan.

Al met al is de heruitgave op zichzelf positief, maar door de anachronismen is het boek in negatieve zin tijdloos geworden: het past noch in het verleden, noch in het heden.