”De moed om nee te zeggen. Grenzen stellen zonder schuldgevoelens”
Auteur: Antje Balters; vert. M. van Westen
Uitgeverij: Kok, Kampen, 2002
ISBN 90 435 0547 1
Pagina’s: 135
Prijs: € 11,90. Hoe komt het dat veel mensen, vooral vrouwen, moeite hebben met het stellen van grenzen? En hoe kun je daar verandering in brengen, zodat de keuzes die je maakt werkelijk eigen keuzes zijn, vrije keuzes? In haar boekje ”De moed om nee te zeggen” beantwoordt Antje Balters deze vraag. Het boek is uit het Duits vertaald en op een duidelijk christelijke leest geschoeid. De ondertitel luidt: ”Grenzen stellen zonder schuldgevoelens”.

De auteur begint met het geven van enkele heldere voorbeelden. Zij schroomt niet daarbij ook openhartig te vertellen hoe zij zelf vaak haar grenzen door anderen liet overschrijden. Ze heeft bijvoorbeeld een vriendin die haar huis doorloopt en ongevraagd op allerlei zaken commentaar geeft. Zij weet zich niet te verweren en steeds meer maakt het gevoel zich van haar meester als huisvrouw en persoon niets voor te stellen.

Zij vertelt hoe ze zich steeds bewuster is geworden van grensoverschrijdingen. De moeder in de supermarkt die haar zeurende kind zijn zin geeft. De vrouw die zich weer laat overhalen iets voor school te doen of voor de kerk. Al die situaties vat zij samen op zes verschillende gebieden: de familie, het beroep, de informatiestroom, de reclame, geroddel en de tijdgeest. Er zijn nogal wat zaken die op de moderne mens afkomen en een krachtig nee vragen.

Ouders
Eén van de meest complexe gebieden is dat van de familie. Waarom met ouders op vakantie als je het broodnodig hebt om er even alleen met je eigen gezin uit te zijn? Waarom ouders in laten wonen als het slechts tot een reeks beproevingen en wederzijdse frustraties leidt?

Het sterke van dit boek is dat het niet doorslaat in ongeremd eigenbelang. De auteur vindt het belangrijk en bovendien een gebod van God, om je over hulpbehoevende ouders te bekommeren. De vraag is echter, zo stelt zij, of je dat kunt zolang je je niet van je ouders hebt losgemaakt.

Het losmaken krijgt nog een extra dimensie. Jezelf losmaken van je ouders, betekent ook: het opgeven van je aanspraak op liefde en erkenning. Wie onvoldoende liefde ervaren heeft, kan zich pas afgrenzen wanneer hij de pijn daarvan aanvaardt en niet probeert die erkenning alsnog van ouders of partner te krijgen.

Het stellen van grenzen mag geen doel op zichzelf worden, maar moet op de verhouding tot de ander gericht zijn, vindt Antje Balters. „Zichzelf binnen de relatie afgrenzen betekent: niet meer alles voor de ander zijn, maar het betekent ook: uit liefde voor hem die persoon worden, zoals God oorspronkelijk heeft bedoeld.”

Ook in het werk buitenshuis is het belangrijk duidelijke grenzen te stellen, zowel naar leidinggevenden als naar collega’s en klanten. Daarbij is het van groot belang dat iemand zijn waarde niet van het werk laat afhangen. Men kan eigenlijk alleen een goed collega zijn als men niet van het oordeel van de andere collega’s afhankelijk is. Het is vooral erg belangrijk om grenzen te stellen naar onuitstaanbare chefs. Uiteindelijk wordt daar positief op gereageerd.

Een aardige chef is overigens nog gevaarlijker dan een onaardige. Het kan erg moeilijk zijn om te weigeren overuren te maken bij zo’n aardige chef, vooral wanneer iemand zich van deze waardering afhankelijk heeft gemaakt.

Men kan dus pas zijn grenzen realistisch inschatten en daarmee burn-out voorkomen wanneer men niemand zijn waarde hoeft te bewijzen door wat men doet.

Vrouwen
Op dezelfde gedreven wijze bespreekt de auteur het omgaan met informatie. We worden zo met informatie overspoeld dat er geen tijd meer is om deze te verwerken. Er is slechts één mogelijkheid om zich tegen het overaanbod van media en informatie te beschermen, namelijk: het gebruik ervan weigeren. Men zou zich beter op informatie kunnen storten die de levenskwaliteit echt verbetert. De auteur zelf vindt deze informatie in de Bijbel, vooral in het Nieuwe Testament.

Dat zij zich met name richt op vrouwen is goed te merken aan de hoofdstukken over reclame en geroddel. Realiseer je dat reclame slechts tot doel heeft je tot kopen te verleiden. Scherm je er vervolgens voor af. Het is onzin dat je pas in orde zou zijn wanneer je zoveel kilo kwijt bent. En wat het geroddel betreft: hoe beter men zijn eigen zwaktes leert kennen en accepteren, hoe minder men de behoefte zal hebben anderen over de hekel te halen.

De auteur eindigt haar pleidooi voor het stellen van grenzen met de Bijbel. Daarbij beschrijft zij allereerst hoe zij zelf door aanraking met het Evangelie een ingrijpende verandering doormaakte. In plaats van te blijven steken in een proces van moeizame zelfverwerkelijking ontdekte zij het heilzame van de grenzen die de Bijbel stelt over wat goed en fout is. Zij schrijft: „Mijn nieuwe grenzen voelden niet altijd plezierig, maar ik begon toen al te merken, en beleef dat vandaag de dag zelfs zeer sterk, dat deze grenzen me juist ruimte bieden waarbinnen ik me zeker en zonder angsten kan bewegen.”

Een tweede punt betreft het feit dat we ook van Jezus lezen dat Hij zijn grenzen stelde. Hij kende ze juist heel goed en verdedigde ze ook zonodig. Als illustratie hiervan dient de beschrijving van de twaalfjarige Jezus in de tempel, van de verzoeking in de woestijn, van het uitdrijven van de wisselaars uit de tempel, van het optreden van Jezus ten opzichte van de Farizeeërs en van de gebeurtenis waarbij Jezus in een bootje stapt en wegvaart van de schare, om in de stilte met zijn Vader te kunnen spreken.

Christelijk
Hoewel assertiviteit een bekende term geworden is, waaraan ook in de christelijke hulpverlening vaak wordt gerefereerd, is er toch niet zo heel veel over dit onderwerp geschreven. Het boekje van Nico van der Voet ”Waarom moet ik altijd helpen?” voorzag destijds in een behoefte. Er zijn vele drukken van verschenen. Een nieuw boek over dit thema vanuit christelijk perspectief is dan ook meer dan welkom.

Antje Balters is erin geslaagd om een boekje over dit thema samen te stellen dat drie zaken combineert: aansprekende voorbeelden, een persoonlijke stijl en een bijbelse (evangelisch getinte) visie. De schijn van oppervlakkigheid wordt al snel weggenomen. Ook in psychologische zin is sprake van een behoorlijke diepgang.

Hoewel het boekje door zijn voorbeelden vooral vrouwen zal aanspreken, is de vertaalslag naar de mannenwereld niet moeilijk te maken.