Zondag is het Wereldmalariadag en dit jaar is deze dag uitzonderlijk belangrijk. In september zal immers de vooruitgang op het gebied van de Millenniumdoelen van de VN voor 2015 geëvalueerd worden. Het zal duidelijk zijn dat malaria nog steeds een enorme ravage aanricht. Ondanks verbeterde behandelingen en diagnostiek sterven er elk jaar 1 miljoen mensen aan deze ziekte. In Afrika ten zuiden van de Sahara is malaria doodsoorzaak nummer één bij kinderen jonger dan vijf jaar.Dit feit wordt nog wranger in de wetenschap dat er efficiënte diagnostische tests en behandelingen zijn. De op artemisinine gebaseerde combinatietherapie (ACT) blijkt een zeer doeltreffende behandeling. ACT werkt snel werkt en kent nauwelijks bijwerkingen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en 41 Afrikaanse landen hebben ACT opgenomen in hun richtlijnen om malaria te bestrijden.

Er is ook een betrouwbare en gemakkelijk te gebruiken diagnostische test: met één druppel bloed is het resultaat na vijftien minuten bekend. In 2009 diagnosticeerde en behandelde Artsen zonder Grenzen meer dan 1 miljoen patiënten in dertig verschillende landen met succes. Op dit moment bevecht Artsen zonder Grenzen samen met de overheid in Burundi een enorme malaria-epidemie: al meer dan 60.000 mensen zijn er getest en behandeld.

Desondanks krijgen vele mensen die koorts hebben systematisch malariamedicijnen, ook al zijn ze niet eerst op malaria getest. Dat leidt niet alleen tot het onnodig voorschrijven van ACT, maar het kan ook ernstige gevolgen voor de patiënt hebben: hij of zij wordt wellicht niet behandeld voor de echte oorzaak van de koorts. Het gebruik van diagnostische tests, zoals aanbevolen door de WHO, kan dat risico verminderen.

Millenniumdoelen

De distributie van preventieve middelen, zoals geïmpregneerde muskietennetten, moet aanzienlijk uitgebreid worden. Betrouwbare tests en behandelingen dienen op veel grotere schaal worden ingevoerd. In landen waar armoede wijdverspreid is, betekent dit dat toegang tot de gezondheidszorg gratis moet worden. Uit ervaringen van Artsen zonder Grenzen in landen als Mali en Sierra Leone blijkt dat het aantal patiënten dat met succes wordt behandeld, kan verdrievoudigen als medische zorg gratis is. Belangrijker nog is dat het aantal sterfgevallen waarvan malaria de (mede)oorzaak is, aanzienlijk kan afnemen.

In de strijd tegen malaria is 2010 een cruciaal jaar. In september zullen regeringen uit de hele wereld de vorderingen bij het behalen van de millenniumdoelen bekijken. Het doel voor malaria is een halvering van het aantal patiënten in 2015. De grootste donoren zullen beslissen hoeveel ze schenken aan het Global Fund, een organisatie die malaria, tuberculose en hiv/aids bestrijdt.

Hoop

De noodzakelijke middelen om malaria te bestrijden zijn er. Nu moeten ze gebruikt worden. Veel landen hebben de afgelopen jaren vooruitgang geboekt in de strijd tegen malaria. Ze werden daarbij voornamelijk gefinancierd door het Global Fund. Maar in nogal wat andere landen is er nog veel werk aan de winkel. Welvarende landen moeten ontwikkelings­landen blijven steunen in hun strijd tegen malaria – en een goede financiering van het Global Fund maakt daar deel van uit.

Het opstellen van de Millenniumdoelen, en de daarmee uitgesproken beloften, gaf mensen in ontwikkelingslanden hoop. Hoop dat het niet langer normaal zou worden gevonden dat er elke dag nog zo veel mensen sterven aan ziektes die te voorkomen én te behandelen zijn. Dat het niet langer als ”business as usual” wordt gezien dat mensen komen te overlijden omdat ze niet de behandeling kunnen krijgen die ze nodig hebben. Of die hoop waarheid wordt, zal afhangen van de manier waarop de wereld reageert op de zich voortslepende noodsituatie waaraan malaria en andere dringende gezondheidsproblemen in ontwikkelingslanden ten grondslag aan liggen.

De auteur is malaria-expert bij Artsen zonder Grenzen.