Friesland Bank tekende vorige week al protest aan. Wij hebben geen beroep hoeven doen op staatssteun. Waarom zouden wij dan moeten opdraaien voor marktpartijen die te grote risico’s namen en daardoor dreigden te sneuvelen? luidde de redenering in de noordelijke provincie.Vanaf september 2008 raakten tal van banken in ernstige problemen. Ze aan hun lot overlaten was geen reële optie. Dan zou mogelijk het hele financiële stelsel instorten, met desastreuze gevolgen voor de economie. De landen van de Unie gooiden er bijna 400 miljard euro aan gemeenschapsgeld tegen aan om faillissementen onder de belangrijke spelers in het systeem af te wenden.

Nu de sector herstelt, wordt nagedacht over hoe te handelen met het oog op misschien ooit een herhaling van dergelijke rampspoed. Het valt dan moeilijk aan het publiek te verkopen om weer een enorme aanslag te plegen op de schatkist. Daarom zal op dit terrein het milieuprincipe dat de vervuiler betaalt, gestalte dienen te krijgen.

Zweden kent sinds 2009 al een bankenbelasting. De Duitse minister van Financiën, Schäuble, streeft ernaar de Bondsdag een wetstekst voor te leggen om via zo’n maatregel een fonds op te bouwen waaruit voortaan reddingsoperaties kunnen worden bekostigd. Zijn Franse collega Lagarde werkt eveneens aan een plan in deze sfeer.

Daarbij gaat het om acties op nationaal niveau. Iedereen beseft echter dat een Europese of liever nog een mondiale benadering de voorkeur verdient. Dan is er immers sprake van een gelijk speelveld, dan vermijd je een verstoring van de concurrentieverhoudingen.

Tegen die achtergrond zal het onderwerp eind juni hoog op de agenda prijken bij de top van de G20 in Toronto. President Obama stelt zich positief op. Hij overweegt voor de VS een taks van 0,15 procent over het balanstotaal van de grote banken, maakte hij eerder bekend.

Eurocommissaris Barnier (Interne Markt) heeft aangekondigd dat hij binnen enkele maanden concrete voorstellen zal presenteren voor de aanpak in de EU. Bij eenzelfde tarief als het Amerikaanse zou de opbrengst zo’n 50 miljard euro omvatten. Eind vorige week voerde hij in Madrid een oriënterende discussie met de ministers van Financiën.

Bij die gelegenheid trapte de Europese Centrale Bank (ECB) op de rem. President Trichet waarschuwde voor een teveel aan ingrepen. Een opeenstapeling veroorzaakt mogelijk een negatief effect op de bereidheid tot kredietverlening en in het verlengde daarvan op het economisch herstel. Het is de bedoeling dat de financiële concerns ook al de verplichting opgelegd krijgen tegenover hun uitzettingen meer kapitaal aan te houden.

Een ander discussiepunt betreft de vraag of het beoogde instrument een onverantwoord gedrag van banken niet juist zal aanmoedigen. Als de overheden een buffer vormen, weten zij dat van die kant in uiterste nood altijd een helpende hand wordt aangereikt. Die zekerheid kan, in hun jacht naar hoge winsten, de neiging tot roekeloos beleid aanwakkeren.

Bij het overleg in de Spaanse hoofdstad bleken er tal van verschillen van mening over de precieze vormgeving. Om enkele lastige kwesties te noemen: Vallen alle banken straks onder de belasting of alleen de grote? Welke posten op de balans of welke (risicovolle) transacties fungeren als basis voor de heffing? Hoe hoog is het tarief dat daarop wordt toegepast? Wie beheert de opbrengsten en waarvoor zijn die bestemd?

Sommige landen –waaronder Nederland, zo verklaarde minister De Jager gisteren– willen de inkomsten uit deze bron gebruiken om staatsschuld af te lossen. Op die manier draagt dit geld bij tot het opvangen van de gevolgen van de achterliggende crisis. Andere regeringen pleiten ervoor de middelen apart te bewaren voor moeilijke tijden in de toekomst.

De EU-lidstaten zijn het in ieder geval nog lang niet eens. Voorlopig ligt er ook in Friesland geen extra aanslag van de fiscus in de bus.