Eigenlijk zouden ze hier niet mogen zijn. Eigenlijk hadden ze niet geboren mogen worden. Sterker nog: de naam Jood zou eigenlijk alleen nog in de geschiedenisboeken voor mogen komen. Tenminste, als het aan de nazi’s had gelegen.Wie afgelopen maandag de 10.000, meest Joodse, jongeren de Mars van het Leven zag lopen, moet erkennen dat de missie van de nazi’s mislukt is. Vanuit de pijn van het verleden, vanuit de zwarte bladzijden uit de geschiedenis, zijn deze jongeren geboren en als nieuwe generatie opgestaan om voor het leven te strijden.

Startpunt van de 3 kilometer lange stille tocht is Auschwitz I, het kamp waar vooral experimenten op mensen uitgevoerd werden. Het voelt een beetje dubbel dat op deze plek van lijden nu zo veel gelachen wordt. Overal zijn borden te zien met daarop de naam van het land waar de verschillende groepen vandaan komen. Griekenland, Marokko, Hongarije: je kunt het zo gek niet bedenken of het land is wel vertegenwoordigd. Vanuit Nederland lopen zo’n twintig Joodse jongeren mee met de March of the Living. Een aantal dagen eerder waren ze naar Polen afgereisd voor een educatief programma dat voerde langs kampen, getto’s en monumenten.

De mars zelf zou eigenlijk een stille tocht moeten zijn, maar is in feite een wandeling die bruist van leven. Waar je ook kijkt, overal zijn Israëlische vlaggen te zien, voorzien van een zwarte strik vanwege de tragedie die Polen twee dagen eerder meemaakte toen de president, zijn vrouw en een deel van de elite van het land omkwamen bij een vliegtuigongeluk.

Sommige mensen zijn in gedachten verzonken, anderen zingen vrolijk liedjes. Overal om je heen hoor je dé zin van deze dag ”Where are you from?” Antwoord je dat je uit Holland komt, dan is de reactie haast steevast: „Holland? That’s so cool!” Tussen alle internationale gesprekken zijn sommige jongeren bezig hebbedingetjes uit hun land te slijten, terwijl anderen alle moeite doen voor de ideale foto van dit evenement. Langs de route staan Poolse mensen plaatjes te schieten van de duizenden jongeren die voorbijlopen.

Het voelt vreemd dat al die duizenden mensen die je hier ziet lopen, slechts een fractie zijn van de 750.000 gevangenen die de dodenmarsen in de oorlog liepen.

Aan het eind van de mars vindt er een ceremonie plaats in Auschwitz-Birkenau, het vernietigingskamp dat vooral bekend is vanwege het aankomstgebouw en de lange spoorlijn die vlak voor de gaskamers stopt. Verschillende sprekers vertellen de jongeren hoe belangrijk het is om de verhalen door te vertellen, om het verleden niet te vergeten. Deze jongeren behoren immers tot de laatste generatie die nog vragen kan stellen aan overlevenden van de Holocaust. Zes fakkels worden aangestoken om slachtoffers en overlevenden te herdenken. Verschillende gebeden worden opgezegd. Alle aanwezigen zingen het Israëlische volkslied „(…) Then our hope will not be lost: to be a free people in our land, the land of Zion and Jerusalem.”

Een dag later vliegen de Nederlandse jongeren weer naar Amsterdam. Vol herinneringen, vol emoties. Rachel, die zich kwaad voelt om het onrecht dat haar voorouders is aangedaan. En David, die op de namenwand in het Nederlandse paviljoen veel meer bekende namen tegenkwam dan hij verwachtte. Al deze jongeren hebben één ding gemeen: ze zijn allemaal Joods. En daar zijn ze allemaal trots op.

Joseph Machta (21) is een student uit Londen. Samen met vrienden nam hij namens de Engelse delegatie deel aan de Mars van het Leven.

Voor Joseph was het de eerste keer dat hij in Polen was, en zowel het regenachtige weer als de winterse natuur deed niks af aan zijn enthousiasme voor de tocht.

„Als Jood vond ik het belangrijk om de geschiedenis met eigen ogen te zien. De mars was dan ook een bijzonder moment voor mij. Ik zag 10.000 mensen die samengekomen waren en samen één drive hadden. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog waren er honderdduizenden die naar de dood liepen, maar tijdens de March kwamen er duizenden samen om te zingen en te dansen. Onder het lopen zag ik mensen uit landen als Zweden, Nederland, Amerika en Panama. We waren allemaal verenigd, Joden en niet-Joden, als mensen die zich uit wilden spreken tegen wat er in het verleden is gebeurd.”

Joseph zal de reis naar eigen zeggen niet snel vergeten; de groep, de bezoeken aan de kampen, de gezelligheid in het hotel. „Ik heb veel geleerd over Polen, over mezelf als Jood, over mijn eigen geschiedenis en over andere culturen. Ik zal me deze reis herinneren als een van de grootste evenementen in mijn leven.”

Veel familieleden van Yael Bronkhorst (17) werden in de Tweede Wereldoorlog naar Polen gedeporteerd en uiteindelijk vermoord. Yael reisde naar het land om te zien wat er met zijn familie is gebeurd. „Ik wilde weten hoe deze kampen in het echt waren. In het Nederlandse paviljoen in Auschwitz zag ik op de herdenkingsmuur met de namen van omgekomen Nederlanders zo’n vijf regels met mijn achternaam.”

Zijn gedachten waren tijdens de reis dan ook telkens bij familieleden die in Polen omgekomen waren.

De tocht heeft hem veranderd, zegt hij. „Ik weet nu veel meer over het verleden, over de afzonderlijke ervaringen van al die Joden. Alle 6 miljoen vermoorde Joden hadden hun eigen verhaal, het waren afzonderlijke individuen. Dat is goed om te beseffen.”

„En”, zegt hij, onder de indruk van wat hij heeft gezien, „ik wil later aan mijn eigen kinderen doorgeven dat zo’n massamoord nooit meer mag gebeuren.”

Yael vond het ook bijzonder om al die duizenden Joodse jongeren bij elkaar te zien komen voor de March of the Living. „Ik denk altijd dat er heel weinig Joden zijn, maar hier waren ineens duizenden mensen. Dat vrolijkte me op: het laat zien dat we het overleefd hebben. In plaats van dat we Auschwitz in liepen, liepen we er nu uit. Aan de andere kant is het natuurlijk zo dat we met veel meer Joden waren geweest als de geschiedenis anders was gelopen.”

March of the Living (MOTL) is een jaarlijks terugkerend educatief programma dat sinds 1988 jongeren en studenten van over de hele wereld trekt. De centrale dag van de reis is Yom Hashoah, de herdenkingsdag van de Tweede Wereldoorlog. Op deze dag wordt de March of the Living gelopen, die de voortzetting van het leven symboliseert. Deze mars is bedoeld als tegenstelling van de dodenmars, de tocht die de gevangenen van het concentratiekamp Auschwitz moesten maken aan het eind van de oorlog, na de evacuatie van het kamp.

Bron: www.motl.nl