Automatische tbs strijdig met rechtsstaat
Moet iemand die een ernstig misdrijf pleegt en weigert mee te werken aan gedragskundig onderzoek standaard tbs krijgen, zoals het burgerinitatief ”Dit kan niet langer” bepleit? Nee, zegt prof. dr. mr. Geert-Jan Knoops. Dat zou een van de basisbeginselen van onze rechtspraak met voeten treden.
Mag je als advocaat je cliënt adviseren niet mee te werken aan een onderzoek door het Pieter Baan Centrum? Jazeker, dat mag.De VVD vindt dat advocaten hiermee de rechtsgang belemmeren. Deze partij betrok deze stelling naar aanleiding van een recente strafzaak tegen twee mannen die een meisje van 7 jaar uit Ede hadden misbruikt en tien jaar cel hadden gekregen. Het openbaar ministerie had om tbs gevraagd, maar de rechter weigerde dat, omdat een van de mannen elke medewerking weigerde aan een onderzoek door het Pieter Baan Centrum.
De vader van het meisje startte daarop een campagne om zedendelinquenten tbs te kunnen opleggen, ook als ze niet meewerken aan een psychologisch of psychiatrisch onderzoek. Onbestaanbaar dat verdachten zo’n onderzoek kunnen weigeren, aldus de VVD. Ook minister van Justitie Hirsch Ballin wil een gesprek met de advocaten over deze kwestie, daarmee suggererend dat advocaten de boosdoeners zijn.
De VVD en de minister vinden dus dat het rechtssysteem op dit punt niet klopt en dat dit soort zaken niet meer zou moeten voorkomen. Misschien komt er zelfs een wetswijziging.
Dat zou heel onverstandig zijn, want daarmee wordt een van de belangrijkste basisbeginselen uit ons strafrecht met voeten getreden. Niemand mag namelijk worden verplicht om mee te werken aan een onderzoek dat mogelijk bewijs tegen hem- of haarzelf levert of kan leiden tot de eigen veroordeling. Dat is vastgelegd in meerdere mensenrechtenverdragen en ook het Europees Hof voor de Rechten van de Mens laat daarover geen misverstand bestaan.
Sterker nog, advocaten hebben de taak en de plicht om hun cliënten op dit recht te wijzen. Tbs is een van de ingrijpendste maatregelen uit ons strafrecht. Bovendien wijst de praktijk helaas uit dat officieren van justitie en rechters erg gemakkelijk een eenmaal opgelegde tbs blijven verlengen.
Dat kan tegenwoordig zelfs resulteren in een verblijf op de zogenaamde longstayafdeling. In 2004 ging het bij deze vorm van levenslange tbs nog om 60 gevallen. In 2007 waren dat er al 160, waarvan er maar 10 uit die longstay kwamen.
Kortom, het burgerinitiatief van de vader van het zevenjarige meisje is te waarderen. Maar dit mag de belangrijke waarde van onze rechtsstaat nooit ondermijnen.
De auteur is advocaat en hoogleraar internationaal strafrecht. Dit artikel is gebaseerd op een column die hij dinsdag uitspraak voor BNR Nieuwsradio.
Klik hier voor de gesproken versie op BNR Nieuwsradio.
