De vicevoorzitter van de Raad van State, Herman Tjeenk Willink, presenteert morgen in Den Haag het jaarverslag van zijn college. De inhoud van dat jaarverslag is over het algemeen niet de opening van de kranten van de volgende ochtend. Wel weet Tjeenk Willink bij die jaarlijkse presentatie vaak een heel aardige speech neer te zetten, vol behartigenswaardige opmerkingen over de staat van onze democratie en rechtsstaat. Morgen heeft hij daar opnieuw alle reden toe, omdat er iets is gebeurd dat hem zeer ter harte moet gaan: de eenheid van de Nederlandse rechtsstaat is doorbroken.De Hoge Raad heeft vrijdag uitgesproken dat de Nederlandse staat de SGP moet dwingen om vrouwen op haar kandidatenlijsten te plaatsen. Zoals bekend staan er bij de SGP alleen mannen op die lijsten. Vrouwen mogen wel lid zijn van de SGP en de mannenbroeders vinden het ook niet erg als vrouwen op hen stemmen, maar het zogeheten regeerambt (inclusief het zijn van volksvertegenwoordiger, op welk niveau ook) is aan de man voorbehouden. Volgens de Hoge Raad discrimineert de SGP daarmee vrouwen, en handelt de Nederlandse staat in strijd met het Vrouwenverdrag van de Verenigde Naties wanneer het deze situatie laat voortbestaan.

Bij de SGP, toch een zeer gouvernementele partij, de oudste partij van Nederland, een partij ook die zich de afgelopen negentig jaar keurig aan de regels van de Nederlandse rechtsorde heeft gehouden, een partij ook van mensen die zichzelf als de Nederlanders bij uitstek zien, bij die partij is dit arrest hard aangekomen. De SGP voelt zich gedegradeerd tot een pariastatus. In concreto zou het arrest immers neerkomen op een verbod op de partij omdat dat vrouwenstandpunt voor een meerderheid binnen de partij een zaak van een heilig principe is waarmee niet kan worden gemarchandeerd. Nog liever de lucht in dan een vrouw op de lijst.

Volgens de Hoge Raad, en natuurlijk ook volgens een afwachtende SGP, is de Nederlandse staat nu aan zet. Maar wat moet die doen? Er staan in de achterban van de SGP helemaal geen vrouwen te trappelen om namens de SGP in de Tweede Kamer te komen. Moet de staat dan vrouwen gaan dwingen om op een kandidatenlijst te gaan staan?

Haagse rechtbank

Maar ernstiger nog is dat de SGP al eens eerder, in 2006, voor de rechtbank in Den Haag heeft gestaan, en toen haar subsidie verloor vanwege haar vrouwenstandpunt. Eind 2007 heeft de Raad van State deze uitspraak van de Haagse rechtbank vernietigd.

De belangrijkste overweging van de Raad van State was destijds dat er sprake moest zijn van een evenwichtige afweging, door de rechter en niet door politiek of bestuur, van twee zaken: het verbod op discriminatie en de plicht van gelijke behandeling enerzijds, en anderzijds het recht van politieke partijen om in een democratisch bestel te functioneren en daarmee het gehele electoraat in de publieke besluitvorming te vertegenwoordigen.

De Raad heeft met andere woorden geoordeeld dat de SGP een specifieke bevolkingsgroep representeert waarin anders over de gelijkheid van man en vrouw wordt gedacht, en anderzijds ook geoordeeld dat vrouwen in Nederland niet worden gediscrimineerd omdat zij binnen het spectrum van politieke partijen in Nederland lid kunnen worden van een partij die vrouwen op gelijke voet met mannen voordraagt voor vertegenwoordigende functies. Het ideaal en de norm van de gelijkheid mogen, met andere woorden, de vrijheid niet om zeep helpen.

Legaal en illegaal tegelijk

De Hoge Raad heeft nu een tegengesteld oordeel uitgesproken, en geoordeeld dat het principe van de gelijkheid zoals vastgelegd in artikel 1 van de Grondwet prevaleert boven de klassieke grondrechten. Bevrijding is belangrijker dan vrijheid, emancipatie kan en moet door de staat worden afgedwongen.

Een beslissing van de hoogste burgerlijke rechter, de Hoge Raad, staat nu haaks op het oordeel dat de hoogste bestuursrechter, de Raad van State, eerder heeft geveld. Een en hetzelfde feit is in Nederland tegelijkertijd illegaal en legaal. Dat kan natuurlijk niet. De eenheid van de rechtsstaat is daarmee verbroken.

De staat wacht op de SGP, en de SGP wacht op de staat. Maar wij wachten vooral ook op het staatsrechtelijke commentaar op deze hoogst ongewenste situatie van de heer Tjeenk Willink, morgen in Den Haag.

De auteur is politiek columnist van Elsevier en voorzitter van de conservatieve Edmund Burke Stichting.

Bevrijding gaat volgens Hoge Raad boven vrijheid