Excuses zijn te laat voor overlevende Sobibor
WESTERBORK ( ANP) – De oprechte excuses van de Nederlandse regering aan Selma Engel–Wijnberg (87) komen voor haar te laat. Dit liet het oorlogsslachtoffer weten na afloop van de plechtigheden in Westerbork, waar maandag onder grote belangstelling 65 jaar bevrijding van het kampterrein werd herdacht.
Eregast Engel–Wijnberg werd in 1943 via Westerbork naar Sobibor vervoerd. Als enige Nederlandse vrouw overleefde ze dit vernietigingskamp van de nazi’s in Polen, maar na afloop van de Tweede Wereldoorlog was ze als echtgenote van een Pool niet meer welkom in Nederland. Door haar huwelijk met Chaim Engel, met wie ze uit Sobibor was gevlucht, raakte ze haar Nederlandse nationaliteit kwijt.Maandag bood minister Ab Klink namens de Nederlandse regering zijn oprechte excuses aan voor het leed dat haar is aangedaan. Hij benoemde haar eveneens tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau voor haar aanhoudende inzet haar levensverhaal te vertellen aan volgende generaties en voor haar getuigenissen tijdens de belangrijkste processen die over Sobibor gingen.
Klink erkende dat het echtpaar Engel na de oorlog slecht is opgevangen in Nederland: „Het is, zoals in uw geval, toch ondenkbaar dat uw man hier aanvankelijk niet mocht blijven omdat hij de Poolse nationaliteit had. En dat u, omdat u met hem getrouwd was, ook gedreigd werd met uitzetting. Opnieuw onderduiken werd toen nota bene het devies".
„U en uw man is toen veel verdriet aangedaan. Maar hoe graag we het nu ook zouden willen, we kunnen de geschiedenis niet terugdraaien; het leed dat u is aangedaan is niet ongedaan te maken en niet te vergoeden", vervolgde Klink. „Te lang hebben we in Nederland gezwegen over hoe we met overlevenden zijn omgegaan. Terwijl we bovendien zoveel van u, van uw levensmoed, doorzettingsvermogen en rechtvaardigheidsgevoel kunnen leren".
De excuses mochten 65 jaar na dato niet meer baten. „Ik had liever gehad dat Nederland mij destijds als Nederlandse overlevende had erkend", meende de kersverse ridder, die sinds 1951 in de Verenigde Staten woont. „Mijn hele familie is uitgemoord. Ik had hier niets meer. Het valt niet goed te maken wat er in de oorlog is gebeurd. Ik heb mijn leven aan mijn man te danken. Ik hoef al deze attenties niet".
De herdenking in het Drentse Hooghalen had diepe indruk op haar gemaakt. Ongeveer honderd kampoverlevenden liepen mee in de stille tocht. Acteur Bram van der Vlugt droeg onderwijl briefkaarten met afscheidsboodschappen voor. Enkele kampoverlevenden lazen hun eigen dagboekfragmenten voor. Omdat Engel–Wijnberg te geëmotioneerd was, liet ze haar bijdrage voorlezen door actrice Ellis van Maarseveen, die in de bioscoopfilm Escape from Sobibor (1987) de rol van Selma speelde.
De herdenking eindigde met een minuut stilte nadat rabbijn Ies Vorst kaddisj, het joodse gebed, had gesproken. Bezoekers legden vervolgens witte anjers neer bij het Nationaal Monument Westerbork. Met anjers werden 65 jaar geleden de Canadezen als bevrijders begroet.