Voor het eerst sinds 67 jaar vaders foto zien
De een zag nog nooit een foto van de broer van zijn opa. De ander werd na 67 jaar weer geconfronteerd met een afbeelding van haar vader. Groot waren de emoties van de nabestaanden toen ze beeltenissen bekeken van Joodse Nijkerkers die tijdens de Holocaust omkwamen.
Amateurhistoricus Ab van Straalen achterhaalde de portretten van 40 van de 48 slachtoffers. Een tentoonstelling van deze veertig foto’s werd gisteren in Museum Oud Nijkerk onthuld. Dat gebeurde door burgemeester Renkema en door Holocaustoverlevende en oud-Nijkerker Louk de Liever (70).De Nijkerker Van Straalen, in het dagelijks leven fysiotherapeut, verhaalde tijdens de opening over zijn project om de 48 Joodse slachtoffers van de Holocaust uit Nijkerk in beeld te brengen. Via klassenfoto’s, straatbeelden en familiekiekjes kwam hij op 23 foto’s.
De grote doorbraak kwam in december vorig jaar. „Ik hoorde dat er op het stadhuis een aantal identiteitskaarten was gevonden.” Van Straalen kreeg toegang tot dit archief, dat formeel allang vernietigd had moeten zijn.
De identiteitskaarten werden eind 1940 ingevoerd als voorloper van de bekende persoonsbewijzen. Die laatste bevatten geen foto’s van de persoon, maar wel vingerafdrukken. En de gehate ”J” voor Joden. Op de identiteitskaarten prijkte wel een foto. Zodoende achterhaalde Van Straalen nog eens zeventien foto’s van in de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joden.
De historicus toonde zich geschokt over het feit 80 procent van de Nijkerkse Joden de oorlog niet overleefde. Hij wijt dat aan het orthodoxe karakter van de Joodse gemeenschap. „Het was hun overtuiging dat de Almachtige hun leven verder zou leiden.” Ook het feit dat veel Joodse mannen waren tewerkgesteld droeg volgens hem aan het hoge percentage bij. Van de 61 Joodse Nijkerkers overleefden er slechts 13: 9 kwamen uit ”de onderduik”, 4 overleefden de concentratiekampen.
Een van hen is Louk de Liever. Het doet hem goed dat de foto’s zijn gevonden. „Ik had nog nooit een foto van de broer van mijn opa gezien, Joseph de Liever. Bovendien komen door de foto’s alle personen in de verhalen van mijn vader tot leven.”
Van Straalen vertelt over het telefoontje van overlevende Jo Salomon-de Liever uit Israël, woensdagavond. „Zij bedankte me voor de foto van haar vader, die ze 67 jaar lang niet had gezien. Haar dochter opende de foto in de e-mail. Zij zag voor het eerst haar grootvader.”
Van Straalen sluit niet uit dat elders in Nederland meer archieven met identiteitskaarten aanwezig zijn. „Zo kunnen wellicht nog veel foto’s van Joodse slachtoffers boven water worden gehaald.”
De expositie is tot en met 8 mei op woensdagmiddag en zaterdag te zien.
